Kwetsbare inwoners beter bereiken

Het bereiken van kwetsbare inwoners – zoals werkenden met een laag inkomen, jongeren, ouderen of inwoners met een migratieachtergrond – blijft een uitdaging voor gemeenten en hulpverleningsorganisaties. Zelfs als contact eenmaal is gelegd, blijkt het moeilijk om deze inwoners betrokken te houden en uitval te voorkomen. Tegelijkertijd is het vergroten van het bereik urgent: het Rijk streeft ernaar om het aandeel mensen met geldzorgen dat tijdig wordt bereikt te verdubbelen van 20% naar 40%.

Door Marjolein Odekerkenvrijdag 26 september

We vroegen aan 155 gemeenten naar hun ervaringen. Hieruit blijkt dat bijna de helft moeite ervaart met het bereiken van inwoners met een migratieachtergrond, 33% dit soms ervaart, terwijl 29% geen specifieke aanpak heeft en slechts 5% medewerkers hiervoor traint. Dit laat zien dat er nog veel kansen liggen om de toegankelijkheid van hulp te verbeteren en uitval te voorkomen.

Waarom het lastig blijft

Uit verschillende praktijkgerichte onderzoeken – zoals Wat werkt bij het eerder bereiken van mensen met schulden? - komen structurele drempels naar voren die het bereik beperken en de effectiviteit van hulpverlening verminderen. Het hulpaanbod is vaak onbekend of lastig toegankelijk, en inwoners weten niet altijd dat ook kleine schulden behandeld kunnen worden. Daarnaast beïnvloeden negatieve ervaringen of verhalen van anderen of wantrouwen de bereidheid om hulp te zoeken. Het huidige aanbod sluit bovendien niet altijd aan bij de leefwereld van diverse groepen (zoals jongeren), waardoor sommige inwoners zich niet aangesproken voelen.

Lessen uit de praktijk

Gemeenten zetten op verschillende manieren in op het vergroten van bereik: laagdrempeligheid, outreachende aanpak, inzet van ervaringsdeskundigen, vroegsignalering en samenwerking met werkgevers. Om beter te begrijpen wat werkt, zijn inwoners zelf, ervaringsdeskundigen, sleutelpersonen en vrijwilligersorganisaties gevraagd naar hun ervaringen en ideeën. Hieruit kwamen praktische lessen en tips naar voren die direct toepasbaar zijn in de praktijk.

Enkele tips om inwoners beter te bereiken

Outreachend en laagdrempelig hulpaanbod: Zoek inwoners actief op en bied ook lichte vormen van hulp aan.
Verbeter de beeldvorming over financiële problemen en/of schulden: Leg uit dat ook kleine schulden kunnen oplopen en welke ondersteuning beschikbaar is.
Benadruk positieve effecten: Gebruik verhalen over verminderde stress in voorlichting ('Wilt u van uw stress af?' in plaats van 'Wilt u van uw schulden af?').
Maak diversiteitssensitief werken onderdeel van de reguliere dienstverlening: Train medewerkers in aansluiting bij verschillende achtergronden.
Communiceer toegankelijk: Gebruik eenvoudige woorden, visualisaties en herhaling.
Creëer vertrouwen en herkenbaarheid: Zet multidisciplinaire teams, ervaringsdeskundigen en sleutelfiguren in.
Benut informele netwerken: Werk samen met vrijwilligersorganisaties, buurthuiskamers, papiercafés en community’s.
Bouw sociale netwerken rondom inwoners: Gebruik mond-tot-mondreclame, WhatsApp-groepen en lokale communities om informatie en steun te verspreiden.

Samen met de doelgroep

Meer bereiken, is ook meer samenwerken. Met informele organisaties maar ook met de doelgroep zelf. Betrek hen vanaf het begin bij beleid en uitvoering, zodat hulp beter aansluit bij hun behoeften en verwachtingen. Diversiteitssensitief werken verdient hierin meer aandacht en een concrete toepassing in de praktijk.

Over de auteur: Marjolein Odekerken is senior onderzoeker/projectleider bij het Verwey-Jonker Instituut en het Kennisplatform Inclusief Samenleven (KIS). Haar expertise ligt op het thema van bestaansonzekerheid, (informele) schulden, armoede, de sociale rol van de gerechtsdeurwaarder/sociale incasso, ondermijning, veiligheid, criminaliteit, online geweld, agressie en geweld (tegen hulpverleners/gezagsdragers). Ze verzorgt regelmatig lezingen, workshops en werksessies bij gemeenten, waaronder cursussen over diversiteitsensitief werken en informele schulden. Lees hier haar eerder verschenen blog over informele schulden.