De adviesraad sociaal domein doet zijn werk in een uitdagende omgeving. Gemeentelijke processen zijn vaak complex, en de thema’s waarover geadviseerd wordt, zijn veelomvattend. Vraagstukken zijn zelden eendimensionaal. Hoe zorg je dan voor een constructieve samenwerking tussen gemeente en adviesraad?
De wetten waarop de adviesraad is gebaseerd – de Wmo, de Participatiewet en de Jeugdwet – bieden onvoldoende houvast voor een soepel samenspel tussen gemeente en adviesraad. Daarom is een heldere verordening heel belangrijk. Deze moet concrete uitgangspunten en kaders bevatten, aangevuld met duidelijke werkafspraken. De verordening kan belangrijke zaken vastleggen, zoals de representativiteit en informatiepositie van de adviesraad, zoals beschreven in deze blog.
Om een mismatch in verwachtingen te voorkomen, is het cruciaal om samen met de gemeente duidelijke afspraken te maken over de rol van de adviesraad. Ben je uitsluitend adviseur op het terrein van beleid of heb je ook een signalerende rol in de uitvoering? Heldere afspraken hierover helpen om samen effectief op te trekken. Hetzelfde geldt voor afspraken over de wijze waarop de gemeente omgaat met uitgebrachte adviezen. Zo ontstaat een samenwerking waarin verwachtingen overeenkomen en partijen elkaar beter begrijpen.
Wettelijke taak
Steeds meer gemeenten maken expliciete afspraken over het domein waarin de adviesraad actief is. Wettelijk gezien gaat dit om de Jeugdwet, de Wmo en de Participatiewet, maar in de praktijk zien we als Koepel dat het domein zich uitbreidt op terrein van de Wet leerlingenvervoer, de Wet inburgering en de Wet schuldhulpverlening. Ook op deze terreinen levert de gemeente immers zorg en ondersteuning en zijn er inhoudelijk raakvlakken met wetten waarvoor de adviesraad sociaal domein is ingesteld.
Sommige adviesraden hanteren een bredere taakopvatting en adviseren ook over de werkorganisatie of het fysieke domein. Daarmee ontstaat het risico op verwarring over hun kerntaak. Een bredere rol verandert de aard van de raad en kan tot adviesraad leiden die de gemeente breed adviseert over allerlei beleidsterreinen. Als er behoefte is aan zo’n verbreding, is het belangrijk om dit goed af te stemmen met de gemeente.
Betrokkenheid
Adviesraden voelen zich soms sterk betrokken bij thema’s buiten hun domein of buiten de gemeentelijke invloedssfeer. Denk aan een advies over de verbreding van een snelweg – een Rijksaangelegenheid. In zo’n geval is het verstandig om je eerst af te vragen of het onderwerp bij de adviesraad thuishoort, of het bijdraagt aan het profiel van de raad, en of de gemeente er invloed op heeft. Anders is de kans groot dat een advies geen vervolg krijgt.
Politiek gevoelige kwesties en individuele belangenbehartiging vallen buiten het werkterrein van de adviesraad. Toch is het logisch dat individuele problemen soms besproken worden. Als lid neem je immers deel op basis van signalen uit de samenleving. Maar betrokkenheid kan snel overgaan in persoonlijke opvattingen of kritiek op het systeem. Dat kan een advies te gekleurd maken. Daarom is het belangrijk dat adviesraden zichzelf regelmatig de vraag stellen: doen we waarvoor we bedoeld zijn? En: spreken we namens de doelgroep – mensen die afhankelijk zijn van zorg en ondersteuning?
Over de auteur: Petra van der Horst is werkzaam als trainer en bestuursadviseur voor de Koepel Adviesraden Sociaal Domein.