Zorgcoöperaties, zorgzame dorpen, noaberzorgpunten, stadsdorpen, allemaal voorbeelden van burgercollectieven die proberen om de zorg en ondersteuning voor de inwoners van hun dorp of buurt te verbeteren. Ze groeien als kool en dat is maar goed ook, want ze zijn hard nodig!
Een bekend voorbeeld van zo’n zorgzame gemeenschap is het dorp waar ik woon, Austerlitz. Daar is Austerlitz Zorgt opgericht met het doel om de zorg - in brede zin - te organiseren, zoveel mogelijk voor en door het dorp. Bijna de helft van de Austerlitzers is lid en er zijn meer dan 100 vrijwilligers actief. Het dorpsteam van de zorgcoöperatie (bestaande uit twee professionals) zorgt ervoor dat mensen met vragen direct geholpen worden. Dat team vormt de verbindende schakel met het formele zorg- en ondersteuningsaanbod en doet de indicaties voor de Wmo en wijkverpleging. Onder regie van Austerlitz Zorgt zijn 25 zorgwoningen gerealiseerd.
Inmiddels zijn er in ons land al zo’n 2.000 van dit soort initiatieven - rijp en groen door elkaar en lang niet allemaal zo ontwikkeld als in Austerlitz - en er komen er elk jaar een paar honderd bij. Ook in uw gemeente zijn ze actief, misschien ook wel in uw eigen buurt.
De coronacrisis liet zien dat zorg niet oneindig is. We zullen moeten leren omgaan met schaarste. Meer geld komt er niet, en meer ‘handen aan het bed’ al helemaal niet. En dus zijn we steeds meer zelf aan zet: als ouderen, als familie, als kinderen van, als mantelzorgers, als samenleving. De klassieke zorgreflex waarin het aanbod centraal staat (‘zo doen wij dat’) zal moeten plaatsmaken voor een beweging waarbij formele zorg samenvloeit met informele zorg en waarbij niet zozeer ‘zorg’ leidend is, maar de vraag áchter de zorgvraag: waarmee bent u geholpen in uw leven?
Deze samenredzaamheid die door burgers wordt georganiseerd zal steeds belangrijker worden om ons zorgstelsel overeind te houden. Maar dat is niet het enige, de zorg en ondersteuning wordt er ook beter door: efficiënter, sneller, goedkoper en met meer liefde.
Helaas is de reguliere wereld van ondersteuning (gemeenten) en zorg hier nog niet op ingericht. Soms wordt er goed samengewerkt, maar in veel gevallen loopt de samenwerking niet soepel of functioneren beide werelden los van elkaar. Dat is jammer, en ook niet nodig. Nu het water zo langzamerhand aan de lippen staat van de gemeenten en de zorgaanbieders, moet er toch ruimte gevonden worden om de samenwerking overal van de grond te krijgen. Het kán (zie Austerlitz) en het moet!
Over de auteur: Jan Smelik is mede-oprichter van Austerlitz Zorgt en algemeen coördinator van NLZVE, het landelijk netwerk van zorgzame gemeenschappen.