Adviesraden in het Sociaal Domein en bewonersinitiatieven hebben elkaar veel te bieden. Zoveel werd wel duidelijk tijdens vier bijeenkomsten die de Koepel ASD en LSA bewoners organiseerden de afgelopen maanden. In deze vier bijeenkomsten kwamen adviesraadsleden en vertegenwoordigers van bewonersinitiatieven bij elkaar. In een serie blogs delen we de inzichten.
In deze blog een inkijk in de bewonersinitiatieven in het sociaal domein. Een dagactiviteit voor lichtdementerende ouderen, een dorpsloket voor hulpvragen of huis-aan-huis bezoeken voor sociale binding. Er wordt op veel plekken zorg voor elkaar georganiseerd door bewonersinitiatieven in wijken en dorpen. Wat doen deze initiatieven precies? En hoe opereren ze in het sociaal domein?
De afgelopen jaren zijn er steeds meer bewonersinitiatieven ontstaan in het zorgdomein. Omdat mensen zien dat langer thuis wonen soms best een uitdaging is, omdat allerlei diensten zijn wegbezuinigd of niet betaalbaar zijn, omdat de zorg onpersoonlijk is of omdat er steeds meer eenzaamheid is. Inwoners organiseren het ontbrekende stukje zorg met elkaar beter of anders.
Het gaat bij deze bewonersinitiatieven om zorg die niet is verleend door professionele betaalde krachten in grote organisaties, maar door vrijwilligers, goede buren of betaalde krachten in dienst van de buurt. Geen steunkousen, bloeddrukmetingen of 24uurs zorg. Maar wel een kopje koffie, een praatje op straat, een sociale huiskamer of een tuinklus. De dingen die het leven prettiger en fijner maken en onmisbaar zijn.
Zo organiseert de Zorgvrijstaat in Rotterdam de aanschuiftafels. Gezonde en betaalbare maaltijden voor zoveel mogelijk mensen in de wijk. In de wijkcoöperatie Goeiebuurt in Groningen gaan ze als buren langs alle deuren in de wijk om een praatje te maken, elkaar beter te leren kennen en samen dingen te organiseren. In Wormerveer biedt de vereniging de Bloesem ouderen in de wijk een ongedwongen plek voor ontmoeting om eenzaamheid te voorkomen. Verschillende zorgcoöperaties in het land organiseren zelf de zorg met preferente lokale zorgaanbieders om samen te beslissen over een lokale aanpak en aanbod.
In zorgtermen gaat wordt deze zorg geduid als nuldelijnszorg, preventie of positieve gezondheid. Door ontmoeting te organiseren komen mensen weer meer onder elkaar. Voor sommige mensen is het hebben van een sociaal netwerk niet zo vanzelfsprekend. Dan kan een wekelijkse ontmoeting in bijvoorbeeld een eetclub of bij een spelletjesmiddag een manier zijn om onder de mensen te zijn. Een sociaal netwerk is belangrijk voor mensen om langer zelfstandig thuis te kunnen blijven wonen, waardoor ‘echte’ zorg minder snel nodig is. Dus het is zorg voor elkaar voordat er echt zorg nodig is.
Als we met een afstandje kijken naar deze mooie initiatieven vanuit buurten zien we een driedeling in soorten initiatieven. De meeste initiatieven zijn goed in het zelf doen. Ze organiseren zelf de ontmoeting, burenhulp of aanschuiftafels. Met de inzet van vele vrijwilligers kan je veel voor elkaar krijgen. Ze zijn hierin een kei in het samenwerken met organisaties in de buurt. Maar er is meer.
We zien ook steeds meer initiatieven die het zelf láten doen. Ze zijn opdrachtgever van de thuiszorg of van de dorpsondersteuner. Hierdoor hebben ze zeggenschap over de uitvoering van deze voor hen belangrijke functies van zorg. Hun opdrachtgeverschap maakt dat de zorg in hun wijk of dorp anders georganiseerd worden, namelijk op een lokaal passende manier aansluitend bij behoeften van de bewoners. Tot slot zien we initiatieven die mee aan de beslis- en tekentafel zitten. Zij denken mee over bijvoorbeeld de inrichting van aanbestedingen of over hoe een zorgdienst er uit zou moeten zien.
Dus drie verschillende manieren om zorg voor elkaar vorm te geven: doen, laten doen of meebeslissen. In het kader van de right to challenge zien we deze verschillende vormen ook terugkomen, met de toevoeging dat je ook voor de uitvoering van een klus als bewonersorganisatie zelf betaald kan worden. Je neemt immers een taak over van de gemeente, verdiensten worden weer geïnvesteerd in de wijk.
Bewonerszorginitiatieven zijn broodnodig geworden in de huidige samenleving. Ze zijn een onmisbare schakel in het sociaal domein en van andere waarde dan het huidige aanbod aan zorg. Tijdens de bijeenkomsten met bewonersinitiatieven en adviesraden werd deze meerwaarde uiteraard ook besproken. Als je als adviesraad de samenwerking zoekt met bewonersinitiatieven, dan is het goed om je te realiseren dat een initiatief op verschillende wijze zeggenschap kan hebben in het sociaal domein. Zoek naar raakvlakken tussen bewonersinitiatief en adviesraad. Per slot van rekening wordt door samen te doen, gezamenlijk opdrachtgeverschap en besliskracht de zorg voor elkaar in onze buurten en wijken nog meer van ons.
Over de auteur: Marieke Koot is projectleider Landelijk Samenwerkingsverband Actieve bewoners.