Uit onderzoek van Sociaal Planbureau Groningen en Trendbureau Drenthe blijkt dat vier op de vijf inwoners van Groningen en Drenthe meer polarisatie ervaren. Hoe komt dat? Wat betekent dat voor hun dagelijks leven en wat betekent dat voor hoe we met elkaar omgaan? In deze blog duiken we in de resultaten van het onderzoek.
Polarisatie betekent dat groepen in de samenleving steeds sterker tegenover elkaar komen te staan door uiteenlopende meningen of overtuigingen. Hoewel diverse onderzoeken laten zien dat meningen niet extreem uit elkaar zijn gegroeid, ervaren mensen wel een toename van polarisatie. Dit komt bijvoorbeeld door de manier waarop meningsverschillen worden geuit, waardoor de kloof groter lijkt dan die feitelijk is.
Vraag een willekeurige Groninger of Drent naar polarisatie, en de kans is groot dat je hetzelfde antwoord krijgt: de samenleving is de afgelopen jaren een stuk verdeelder geworden. Maar waar merken inwoners dat aan? Ze wijzen op de groeiende onverdraagzaamheid, vooral op sociale media en in het politieke debat. Discussies verharden, en het lijkt steeds vaker te gaan om ‘wij’ tegen ‘zij’, in plaats van een open uitwisseling van ideeën. Wat opvalt, is dat Groningers en Drenten dezelfde oorzaken en voorbeelden noemen. Hoewel je zou verwachten dat thema’s als de aardbevingsproblematiek of landbouwkwesties een grotere rol spelen in deze regio, worden ze relatief weinig genoemd. Polarisatie lijkt dus vooral gevoed te worden door bredere maatschappelijke en politieke ontwikkelingen, zoals de wooncrisis, klimaatverandering, immigratie en wereldwijde conflicten. Wat niet wegneemt dat het merendeel van Groningers en Drenten een kloof ervaart tussen stad en platteland en tussen de Randstad en de rest van Nederland. Die kloof laat zich zien in de verdeling van geld en middelen en de aandacht die er is voor (het oplossen van) regionale kwesties.
Polarisatie is niet alleen een abstract begrip; het is ook iets dat mensen in hun dagelijks leven voelen. In Groningen en Drenthe merkt 90% van de inwoners dat meningsverschillen over maatschappelijke kwesties steeds groter worden. Dit heeft gevolgen: ruim een kwart van de mensen geeft aan bepaalde personen te vermijden vanwege hun standpunten, en bij één op de tien leidt dit zelfs tot haatgevoelens. Bijna 90% geeft aan dat sociale media hier een grote rol in spelen. En ook traditionele media, zoals kranten en televisie, zijn volgens 60% van de inwoners een bron van polarisatie. Daarbij vindt twee op de drie inwoners de manier waarop mensen hun mening uiten een bedreiging voor de democratie. Vier op de tien voelt zich door polarisatie minder veilig.
We kunnen polarisatie verminderen door in te zetten op dialoog en samenwerking. Het is iets waar we allemaal verantwoordelijk voor zijn. Het begint bij het actief luisteren naar elkaar, het samen zoeken naar gemeenschappelijke grond en het doorbreken van de vijandigheid en wantrouwen. Educatie speelt ook een cruciale rol; leren over diversiteit en inclusie helpt mensen meer begrip te krijgen voor culturele en sociale verschillen. Denk ook aan trainingen in mediawijsheid, zodat we van jongs af aan leren kritisch te kijken naar informatiebronnen en desinformatie kunnen herkennen.
Als we ons richten op verbinding en kritisch denken, kunnen we een samenleving opbouwen waarin polarisatie plaatsmaakt voor een constructief debat. Waarbij we weer nieuwsgierig zijn naar elkaar en waar verschillen niet leiden tot verdeeldheid, maar juist tot verbinding en nieuwe perspectieven. Samen kunnen we ervoor zorgen dat verschillen ons niet verdelen, maar juist verbinden.
Over de auteurs: Edwin Slijkhuis en Imke Oosting werkten aan dit onderzoek als onderzoekers bij CMO STAMM, een onafhankelijk kenniscentrum voor sociaal-maatschappelijke vraagstukken. Deze blog is gebaseerd op de publicatie ‘’Omgaan met verschillen – Groningers en Drenten over polarisatie’’ van Sociaal Planbureau Groningen en Trendbureau Drenthe (november 2024).