Wat is participatie?
Dan moeten we wel eerst begripsverwarring wegnemen. Bij ‘participatie’ hebben professionals in het sociaal domein een ander beeld in gedachten dan hun fysieke collega’s. In de sociale hoek gaat het dan over meedoen naar vermogen, “samenredzaamheid”, zorg voor elkaar. Mensen uit het domein van de fysieke leefomgeving denken bij participatie aan zorgen voor je eigen buurt, meepraten over de wijkinrichting. Het is het keukentafelgesprek van de ene gemeentelijke afdeling versus de wijkinformatieavond van de collega’s. Of het pannetje soep voor de buurvrouw tegenover de schoffel voor de buurtmoestuin.
En dat is grappig, want voor de bewoner die daar over straat loopt, met schoffel en/of pannetje soep, is er natuurlijk geen enkel onderscheid tussen zijn sociale danwel fysieke bijdrage aan de samenleving. Die woont in een buurt waar hij zich ergert aan hondenpoep, een minibieb neerzet voor meer gezelligheid in de straat en koffie zet op Burendag.
Integrale blik
De bewoner heeft per definitie een integrale blik op zijn leefomgeving, zei laatst een ambtenaar in een van onze bijeenkomsten over de Omgevingswet. In deze nieuwe wet, die vanaf 2021 veel bestaande wetgeving over de leefomgeving bundelt, zijn integrale afweging én participatie voor de wetgever belangrijke steunpilaren. Beschermen van de kwaliteit van de leefomgeving en tegelijkertijd ruimte bieden aan nieuwe ontwikkelingen in ons land – twee hoofddoelen van de wet – vraagt om een integrale blik; het afwegen van economische, natuur-, milieu-, gezondheids- en ook sociale belangen in de gemeenschap. Dat vereist een goede samenwerking en afstemming tussen overheid, initiatiefnemers, bewoners, ondernemers en maatschappelijk middenveld.
Voeding geven
Boeiend om te zien dat zowel de Omgevingswet, als de 3D-transitie (en overigens ook de energietransitie) zoveel belang hecht aan participatie. Of dat nou gaat over betrokkenheid of meedoen naar vermogen, in alle gevallen gaat het om het denken vanuit het perspectief van de bewoner. Zo bezien kan participatie het verbindend element zijn tussen fysiek en sociaal domein. Hoe mooi als betrokkenheid bij de leefomgeving de “samenredzaamheid” van mensen kan vergroten. Als de buurtmoestuin voeding kan geven – letterlijk en figuurlijk – aan het pannetje soep. En misschien ook wel omgekeerd?
Wanneer we als professionals proberen te ontschotten en integraal af te wegen, zouden we meer mogen oefenen in het verbinden van de twee participatie-begrippen. Laten we wat meer bewoner zijn.
Over de auteur: Saskia Buitelaar werkt als projectleider bij kennisinstituut Platform31 met gemeenten en andere partners aan kennisontwikkeling op het gebied van Omgevingswet, participatie en de energietransitie.