Vereniging van adviesraden die de lokale overheid adviseren vanuit het inwonersperspectief

De wind door je haren; Fietsmaatjes maken de wereld weer groter

De wereld wordt klein wanneer je slecht te been bent, niet goed kunt zien, vergeetachtig wordt of een andere beperking hebt. Fietsvrijwilliger Marijke Booijink ziet hoe het duofietsen de omgeving weer terug geeft aan haar fietsmaatjes.

Als je gezondheid afneemt en je belemmert in je bewegelijkheid, dan kom je zelfstandig vaak niet of nauwelijks meer de deur uit. Je eigen buurt lijkt dan plotseling ver weg. De seizoenen zie je vooral van achter het raam. Je komt minder in beweging. Ook sociale contacten nemen vaak af en je raakt daardoor steeds meer op jezelf aangewezen. Als fietsmaatjes ontdekken we samen al fietsend wat er veranderd is in ons dorp of stad, hebben we contacten onderweg en genieten we van de wind door de haren, het zonnetje in je gezicht en de omringende natuur.

Door Marijke Booijinkdonderdag 30 januari 2020

Down memory lane

Elke keer wanneer ik met de duofiets bij haar huis voor kwam gereden, riep de van oorsprong Indische Lydia verrukt uit: zo’n prachtige fiets, dat kan alleen door Nederlanders uitgevonden worden! Toen Lydia tegen de 80 liep, raakte ze door een optelsom van ouderdomsklachten steeds meer aan huis gekluisterd. Dat ze haar vrijheid op de fiets moest missen, deprimeerde haar. Toen we hoorden van de oprichting van Fietsmaatjes Leiden-Leiderdorp hebben we ons gelijk opgegeven als gast en fietsvrijwilliger. De tranen liepen over haar wangen toen we op onze eerste fietstocht konden genieten van de ontluikende lente. Voor elke fietsrit kozen we een bestemming uit waar voor haar mooie herinneringen lagen. Omdat het voor haar al lang niet meer vanzelfsprekend was om zo op pad te kunnen gaan, zag ze alles als nieuw. Zelf beleef je de omgeving daardoor ook intenser. Toen ze begin dit jaar kwam te overlijden, waren haar zoons geraakt door de foto’s van onze fietstochten: zo’n vrolijke Lydia hadden ze zelf de afgelopen twee jaar helaas weinig meer gezien. Fietsmaatjes bracht in haar laatste levensfase de wereld toch weer een beetje aan haar voeten.

Fietsmaatjes als basisvoorziening in elke gemeente

De ervaring van Lydia, maar bijvoorbeeld ook die van Corinne en Elles, illustreert hoe belangrijk het is voor mensen die niet meer zelfstandig kunnen fietsen om toegang te hebben tot een duofiets. In veel gemeenten is dit niet vanzelfsprekend. Toen ik mij oriënteerde op fietsmogelijkheden voor Lydia, liep dit in eerste instantie vast op dat in de gemeente aanwezige duofietsen toebehoorden aan zorginstellingen en alleen beschikbaar waren voor de eigen cliënten. Fietsmaatjes maakt het duofietsen ook toegankelijk voor mensen met een beperking die bij het huidige zorgbeleid juist steeds langer zelfstandig thuis wonen. De Adviesraden Sociaal Domein kunnen een aanjagende functie vervullen, zodat Fietsmaatjes ook in hun eigen gemeente actief worden. Fietsmaatjes zijn nu in ca 20 gemeenten actief, zie: fietsmaatjes.nl. Fietsmaatjes.nl helpt nieuwe lokale Fietsmaatjesorganisaties op weg met een starterspakket bestaande uit trainingen, individuele ondersteuning, een handboek en andere materialen en vraagt daarvoor een onkostenvergoeding vanuit de gemeente of welzijnsorganisatie. Zo kan in uw gemeente relatief vlot een duurzaam Fietsmaatjesproject opgezet worden. Fietsmaatjes vindt het belangrijk dat ‘het merk’ fietsmaatjes staat voor kwaliteit en veiligheid en besteedt daar veel aandacht aan.

Nu iets te spannend

Vanuit Movisie heb ik voor fietsmaatjes.nl een aantal gesprekken gevoerd met net opgestarte lokale Fietsmaatjes organisaties om van hun ervaringen te leren. Stralend vertellen zij mij over hoe stevig hun eigen burgerinitiatief nu staat, hoe trots ze waren bij de lancering van Fietsmaatjes in hun gemeente en hoeveel energie ze krijgen van de verhalen van hun fietsmaatjes die starten met fietsen. Natuurlijk: elk begin is best moeilijk. Maar de startfase wordt nu door de initiatiefnemers vaak als iets te spannend ervaren. Dit komt vooral doordat gemeenten traag met een startsubsidie over de brug komen. Dit gaat zover dat sommige initiatiefnemers, behalve dat zij vrijwillig heel veel van hun tijd investeren, ook nog het risico nemen om de kosten persoonlijk voor te schieten. Adviesraden kunnen gemeenten stimuleren om goed ondersteunde burgerinitiatieven - bijvoorbeeld als ze onder de vlag van een landelijk netwerk als fietsmaatjes.nl opstarten - eerder het vertrouwen te geven zodat zij met een startsubsidie een vliegende start kunnen maken.

Sociaal goud moet je koesteren

Fietsmaatjes wordt vrijwel in elke gemeente echt omarmd door de lokale gemeenschap. Zo hebben zich in Leiden-Leiderdorp in nog geen drie jaar tijd al bijna 300 fietsvrijwilligers aangemeld die het samen al voor 450 buurtgenoten mogelijk hebben gemaakt om weer fietstochten te maken. Fondsen en bedrijfsleven sponsoren de aanschaf van nieuwe fietsen, dat zijn er inmiddels 16. De lokale fietsmaker staat klaar bij pech onderweg. Veel horecagelegenheden zijn de fietsmaatjes zo goed gezind, dat zij het tweede kop koffie gratis geven. Organisaties voor zorg en welzijn zorgen ervoor dat bewoners die niet meer zelfstandig kunnen fietsen worden aangemeld bij Fietsmaatjes. Toch komen al langer draaiende lokale Fietsmaatjes organisaties enkele jaren later vaak opnieuw in een spannende fase terecht, zo blijkt wanneer je tijdens de landelijke netwerkbijeenkomsten van fietsmaatjes.nl je oor te luisteren legt.

Structurele financiering voor met name het benodigde onderhoud van de duofietsen bezorgt hen soms slapeloze nachten. Sponsors willen met de aanschaf van de duofietsen graag bijdragen aan het ontstaan van het burgerinitiatief, maar vinden vaak dat de gemeente haar verantwoordelijkheid zou moeten nemen voor het behoud van een dergelijke sociale voorziening. Gemeenten hebben met een burgerinitiatief als Fietsmaatjes goud in handen: zonder een euro uit te hoeven geven aan personeelskosten draagt het bij aan het doorbreken van het sociaal isolement van vele van haar inwoners. De adviesraden sociaal domein zouden gemeenten kunnen oproepen dit sociaal goud te koesteren door bijvoorbeeld vanuit de WMO structurele financiering beschikbaar te stellen. De gemeente Teylingen heeft als eerste gemeente vanaf 2019 voor 4 jaar structurele financiering toegezegd aan de lokale Fietsmaatjestichting Laat actief burgers niet in onzekerheid zodat zij hun energie kunnen steken in waar ze goed in zijn: ervoor zorgen dat de duofietsen door zoveel mogelijk fietsmaatjes daadwerkelijk worden gebruikt!

Over de auteur: Marijke Booijink is van Movisie