Het zorgsysteem staat onder druk. Dat kun je haast niet gemist hebben in alle berichtgeving van de afgelopen tijd. De kosten stijgen ieder jaar meer dan op welk ander terrein ook. De begrotingen van gemeenten lopen scheef door grote tekorten op domeinen als jeugdzorg en Wmo. We lezen klachten over een eerlijke verdeling van beschikbare middelen. Ondanks veel aandacht en een groot programma gestuurd door het Ministerie VWS lukt het niet om voldoende personeel te vinden voor de alsmaar toenemende vraag naar zorg.
Gemeenschapskracht en olifantenpaadjes
Bewonersinitiatieven en adviesraden werken ieder op een eigen manier aan dit vraagstuk. Belangrijk inzicht: samen kunnen we iets doen aan het grote beroep dat wordt gedaan op gespecialiseerde zorg en ondersteuning. Door het slimmer te organiseren, door olifantenpaadjes te zoeken, door de kracht van de gemeenschap te benutten. Mooie voorbeelden kwamen voorbij. Van een deelnemer die actief werkt aan een dementievriendelijke gemeente. Want ook als omgeving kun je bijdragen aan het draaglijk maken voor betrokkenen en hun omgeving. Of het voorbeeld van het project ‘Het zal werken’ in het Rotterdamse Delfshaven. ‘Het zal werken’ is een klussendienst van vrijwilligers die te hulp schieten om obstakels weg te nemen voor ouderen en mensen met een (lichamelijke) beperking. Wanneer je niet in staat bent jezelf te redden en zorg of hulp van anderen nodig hebt, kunnen alledaagse handelingen ineens een groot probleem worden. Daar schiet ‘Het zal werken’ te hulp. Maar vooral is het een verzameling slimme mensen die met minimale middelen, zonder bureaucratie, tegen minimale kosten en met veel gemeenschapskracht mensen helpt... Zo ontstaat er veel minder druk op het beschikbare Wmo-budget.
Het echte verhaal
Ook merkten we dat adviesraden en bewonersinitiatieven sterk zijn in het doorzien en doorgronden van belangrijke ontwikkelingen. Zo zagen we dat het grotere verhaal achter belangrijke hervormingen in ons zorgstelsel niet goed is verteld. Het echte verhaal is bij veel mensen in onze samenleving niet bekend. Dat verhaal gaat over een andere rol van onze overheid in het zorgdragen voor het welbevinden van mensen. Van een verzorgingsstaat waar in de Nederlandse overheid per definitie zorgde voor mensen die hulpbehoevend zijn en mensen automatisch naar hun overheid keken voor steun en zorg. Naar een overheid die nu in eerste instantie kijkt naar de mogelijkheden van inwoners zelf om zorg en ondersteuning te regelen, en pas daarna wat professionele hulp kan toevoegen. Hetzij door een beroep te doen op eigen familie of omgeving, of door daar zelf financieel aan bij te dragen. Dat is een nieuwe werkelijkheid. Ongeacht wat je hiervan vindt. Adviesraden Sociaal Domein weten dit en zijn een belangrijke intermediair om dat verhaal ook bekend te maken. Of zoals een van de deelnemers het verwoordt: “als oud zorgprofessional en in mijn rol als lid van de adviesraad werk ik er iedere dag een om mensen anders te laten kijken. Niet naar ‘waar heb ik recht op’, maar ‘wat kan ik zelf regelen en waaraan heb ik daarna nog behoefte’”. Gesprekken die leden van de adviesraad in het dagelijks leven voeren zijn hiermee vaak een stuk effectiever dan de formele keukentafelgesprekken waar mensen zich genoodzaakt zien om zoveel mogelijk zorg uit te onderhandelen.
Samen puzzelen
In de bijeenkomsten hebben we een eerste aanzet gemaakt tot betere samenwerking. Tot nu toe hebben overheden vooral zelf gepuzzeld. Hoe regelen we de toegang tot zorg efficiënt en zo rechtvaardig mogelijk? En bij wie kunnen we dat beleggen? We hebben nu juist samenwerking nodig om – ieder vanuit eigen rol en verantwoordelijkheden – hiermee aan de slag te gaan. Bewonersinitiatieven, wijkraden, adviesraden, zorgcoöperaties, cliëntenraden, professionele aanbieders en overheden. We zagen al verrassend mooie combinaties ontstaan in de bijeenkomsten die we organiseerden. Met ontzettend veel ervaringskennis, contact met de samenleving en slimme oplossing. Zorgcafés, inloopspreekuren in buurthuizen, dorpsondersteuners, straatgesprekken, campagnes en burenhulpprojecten. De mogelijkheden zijn creatief en divers. Samen kan worden gewerkt aan bewustwording en alternatieven waarin ook gemeenschapskracht een rol krijgt. De verbeeldingskracht is volop aanwezig. Bij deze een uitnodiging om samen te puzzelen.
Over de auteur: Thijs van Mierlo is directeur Landelijk Samenwerkingsverband Actieve bewoners
@lsabewoners en @thijsvm thijs@lsabewoners.nl www.lsabewoners.nl