Onorthodoxe wegen zijn tegenwoordig hard nodig, omdat voorzieningen niet meer in staat zijn om te doen waarvoor ze bedoeld zijn. Systemen zijn hun eigen weg gaan leiden als gevolg van rigide regels en hokjes denken en omdat we bang zijn om fouten te maken, aldus Jet Bussemaker in de Hannie van Leeuwenlezing*.
Onorthodoxe wegen
Bussemaker noemt als voorbeeld het toeslagensysteem; het is een van de belangrijkste oorzaken van problematische schulden, terwijl toeslagen bedoeld waren om mensen te helpen. Daarom is het noodzaak om hokjes te overstijgen en de leefwereld van mensen centraal stellen. Kortom, om te werken vanuit menselijke waardigheid.
Een ander voorbeeld: iemand heeft een depressie, die veroorzaakt wordt door stress vanwege geldproblemen. Een behandeling met antidepressiva is geen geschikte oplossing. Werken vanuit het perspectief van de waardige mens vraagt om breder kijken buiten de gebaande paden en om nieuwe initiatieven. Wanneer een aanpak effectief is, is het vervolgens belangrijk om deze kennis te delen. Het landelijk opgezette Schuldenlab is een goed voorbeeld van werken vanuit waardigheid. Zo worden projecten die beproefd en effectief zijn, verder gebracht.
Twee belangrijke inspiratiebronnen voor Bussemaker zijn Avishai Margalit, een hedendaagse filosoof, en Isaiah Berlin (1909-1997). Beide filosofen omschrijven een fatsoenlijke samenleving als een maatschappij waarin respect en waardigheid van mensen voorop gesteld wordt.
Respect en waardigheid van mensen kan op verschillende manieren vorm krijgen en Bussemaker gaf een aantal invalshoeken aan, die ook voor adviesraden Sociaal Domein relevant zijn. Ten eerste is lef nodig voor maatwerk in het sociale domein. Lef om verschillende oplossingen aan te bieden op vragen van burgers. Ten tweede kunnen adviesraden schurende stelsels zichtbaar maken door gemeenten een kritische spiegel voor te houden. Bijvoorbeeld door verhalen van mensen het gemeentehuis binnen te brengen. Of door plaatsen te creëren waar mensen elkaar weer kunnen ontmoeten en op zoek kunnen gaan naar oplossingen in de lokale omgeving.
Tot slot gaf Bussemaker antwoord op de vraag Wat ons verbindt. De kern is volgens haar solidariteit en daarom besloot zij met de woorden: “Leef vanuit omarming, vanuit het weten dat alles van waarde weerloos is. Durf nieuwsgierig te zijn en je kwetsbaar op te stellen.”
Ik vond het een inspirerende lezing, die voor mij het belang van samen regie en solidariteit illustreert.
Over de auteur: Karin van Dam is gezondheidsvoorlichter en filosoof.
www.spinnenwebteksten.nl
*Via deze link kunt u de lezing downloaden en/of bekijken op YouTube.