Vereniging van adviesraden die de lokale overheid adviseren vanuit het inwonersperspectief

Prioritijden

Crisis brengt mensen samen. Tenminste, dat is een overtuiging waar we ons in moeilijke tijden graag aan warmen. Zeker wanneer de kachel dat niet meer doet. Het is echter niet voor een ieder evenzeer waar. Zo werd de Corona met prioriteit het hoofd geboden, maar bleek daarbij voor menigeen een plaats achteraan. Waar de ene zorgsetting beschermende middelen geleverd kreeg, kreeg de andere eerst het advies om minder met de bewoner te praten. Zo zou de kans op besmetting immers ook wel afnemen. Dat gaf velen een gevoel van verdeeldheid, niet van saamhorigheid.

 

Door Timo Klein Kranenbargdinsdag 7 juni 2022

Daarbij blijkt ons sentiment ook nog eens aan concurrentie onderhevig. We kunnen immers niet de hele dag bezorgd en verdrietig zijn. Dat levert in de maatschappij nog wel eens ontluisterende beelden op. Oorlog en ellende in de Oekraïne raakt ons klaarblijkelijk meer dan dezelfde omstandigheden elders op de wereld. Vandaar dat we Oekraïense vluchtelingen opvangen in Het Oude Loo terwijl er in Ter Apel de vluchtelingen buiten moeten slapen. Hoe graag we het ook anders zouden zien, ons geld, de tijd en onze aandacht blijken schaars en eindig. Misschien wel juist in tijden van crisis. 

Ouderenmishandeling

Tegen deze achtergrond is het soms moeilijk om aandacht te vragen voor wat soms klein leed lijkt. Zeker wanneer zich dat in huiselijke kring, achter andermans voordeur afspeelt. Toch is dat juist nu hard nodig. Het zijn immers tijden als deze die kwetsbaren harder weten te raken. Onze ouderen blijken veelal zo’n groep. Een groep die door afnemende zelfredzaamheid ook toenemende kwetsbaar wordt voor mishandeling door anderen. Het Trimbos Instituut definieert deze ouderenmishandeling als:

‘…al het handelen of nalaten van handelen van al degenen die in een persoonlijke en/of professionele relatie met de oudere staan, waardoor de oudere persoon (herhaaldelijk) lichamelijke en/of psychische en/of materiële schade lijdt dan wel vermoedelijk zal lijden en waarbij van de kant van de oudere sprake is van een vorm van gedeeltelijke of volledige afhankelijkheid’. 

Het gaat dus om het benadelen en slachtofferen van oude kwetsbare mensen. Iets waarvan we veelal hopen dat het nauwelijks zou voorkomen. Het tegendeel blijkt waar. Al voor de genoemde ontwrichtingen van ons dagelijks leven was bekend dat een op de twintig ouderen in Nederland herhaaldelijk mishandeld wordt. Dat was dus zonder crisis.

Bekenden

Vanuit de veiligheidsregio Amsterdam Amstelland krijgen we bij Veilig Thuis Amsterdam steeds vaker meldingen binnen die ouderenmishandeling betreffen. Daar zitten meldingen bij waarin vreemden de oudere tot slachtoffer hebben gemaakt, maar betreft het helaas veel vaker bekenden en familie. Juist degene, en niet zelden de laatste, waar de oudere nog mee in contact is. In deze meldingen adviseren we betrokkenen en onderzoeken we de omstandigheden en hoe deze te veranderen. Daar zijn we door de jaren heen steeds vaardiger in geworden. Veelal is de kern van ons werk minder ingewikkeld dan u misschien zou denken. Doorgaans gaat het om het op veilige wijze bespreekbaar maken van de situatie en de verschillende perspectieven in het daglicht brengen. Het blijkt dat er veel meer onbedoeld leed wordt veroorzaakt dan dat er doelgericht schade wordt berokkend. In het verhelpen van ouderenmishandeling zijn we in veruit de meeste gevallen die gemeld worden succesvol. Het enige waar we mijns inziens te weinig vooruitgang in boeken is het voorkomen van dergelijke situaties.

Obstakels

Oorlogen en pandemieën helpen daarbij zeker niet, maar er zijn ook obstakels die duurzamer zijn. Naast de eerdergenoemde schaarste in geld, tijd en aandacht blijken er ook culturele belemmeringen. We zijn in ons land trots op onze individualiteit en tolerantie voor die van een ander. Daar waar we in het verleden meer op verbinding gericht waren is het steeds meer ieder voor zich en God voor de patenthouder geworden. In dat licht is andermans privacy nog wel eens een schild voor onszelf gebleken en de gevierde tolerantie een eufemisme voor nalatigheid. Zo kunnen onze eigen overtuigingen voedingsbodem worden voor de ellende van een ander. 

Ouderenmishandeling gedijt zolang niemand ervan weet.

Juist in moeilijke tijden als deze liggen isolement en eenzaamheid op de loer. Het is juist de behoefte aan menselijk contact die ouderen vergevingsgezind maakt voor overschrijding van grenzen en hen zo bevattelijk maakt voor kwalijke intenties. De beruchte babbeltruc slaagt daardoor zelden bij jongere mensen. Daarbij kan in dergelijke geïsoleerde omstandigheden ook een goede intentie mishandeling worden. Doorgaans wanneer grenzen niet herkend worden en er geen getuigen zijn die dat bespreekbaar kunnen maken. Dit kunnen we alleen maar beter voorkomen als we elkaar weer beter in beeld hebben. Spreek of bezoek dus vooral de ouderen in uw dagelijks werk of omgeving. Toon uw interesse en betrokkenheid. Zegt het voort. Want juist in tijden van crisis hebben we problemen nodig die wel verholpen kunnen worden.

Over de auteur: Timo Klein Kranenbarg is gedragswetenschapper en werkzaam bij GGD Veilig Thuis Amsterdam Amstelland.