De eerste lockdown liet, zoals eigenlijk bij elke crises die op ons afkomt, een zeer grote mobilisatie van solidariteit zien. In de eigen straat en via bestaande buurtapp groepen, er werd opeens weer aangebeld bij de buren of je iets kon doen. Massaal maakten mensen zichzelf digitaal kenbaar op de vele bestaande en in korte tijd ook vele nieuwe websites. Als ‘coronahelper’ kon je je met één klik direct verbinden. Het Rode Kruis, die met de site ‘Ready2Help’ al velen jaren een grote groep Nederlanders onder de knop heeft, zag er in korte tijd tienduizenden helpers bij komen. Dat beeld geven ook de andere digitale platforms.
Uit nieuwsgierigheid vanwege mijn functie, maar ook om er voor de ander te kunnen zijn, melde ik mij nu ook bij het Rode Kruis. Tot nu toe kreeg ik alleen een berichtje dat ze mij weten te vinden als er een vraag is. En dat laatste is nu de veel bredere ervaring ofwel mismatch. Praktische solidariteit, vrijwillige energie zo je wilt, is heel snel en heel breed landelijk en lokaal digitaal te mobiliseren. Omgekeerd evenredig is de traagheid, de persoonlijke relatie of nabijheid nodig om een echte hulpvraag te ontsluiten.
Digitaal vaardige en assertieve ouderen wisten de vraagkant zeker te vinden. Maar de meer geïsoleerde oudere, zonder netwerk en nu wel drie keer voorzichtiger om contact aan te gaan, zeker met iets of iemand die onbekend is, stelt de vraag niet.
De uitdaging voor Adviesraden Sociaal Domein, de gemeenten & gemeenschap rondom het vrijwilligerswerk is te kijken hoe de hulpbehoefte wel in beeld kan komen. Een behoefte die soms inderdaad heel praktisch is: een boodschap doen, maar ook een behoefte tot een goed gesprek, echte aandacht. Wat hebben we gezien dat werkt:
- Verbind de mensen en hun organisaties die al veel eerder contact hebben achter de voordeur met het reservoir van hulpbereide mensen. We zien dat nu meer dan eerder de betaalde zorg van wijkverpleging, huisartsen maar ook bijvoorbeeld de medewerkers van de woningcorporatie die voor onderhoud binnen komen, hun signalen doorspeelden aan het netwerk van vrijwilligersorganisaties of platforms die de inzet kunnen coördineren. Kortom: zorg ervoor dat de formele zorg de (informele) vrijwillige inzet beter vindt en omgekeerd.
- Stimuleer regulier allerlei vormen van buurtapps, WhatsApp groepen van bewoners onderling. Vaak opgestart met heel andere doeleinden dan deze gezondheidscrisis, maar dit bestaande weefsel is direct te gebruiken in tijden van een crisis als deze. Laagdrempelig en zelf organiserend. Heb er welaandacht voor dat ook echt iedereen is aangesloten. De migranten ouderenorganisaties geven aan dat de mobiee telefoon en de appgroepen met ook de mogelijkheid van spraakberichtenhet beste contact en onderling bereik geven bij deze doelgroep
- Wees er net als in de ziekenhuiszorg alert op dat niet alles ‘covid’ wordt. De reguliere vrijwillige hulp, dienstverlening, de maatjes, de ontmoetingen blijven net zo belangrijk. Zoek hoe deze ook in een beperkte lockdown zoals nu veilig en soms in een andere vorm toch door kan gaan.
- Zet extra in op de coördinatie van deze vele vrijwilligersactiviteiten. Coördinatoren zijn de sleutelpersonen, de hefbomen die het nu extra zwaar hebben. Veel oudere vrijwilligers waar veel werk op steunde, kiezen vanwege het risico er even niet te zijn. Sommigen pakken het momentum om helemaal te stoppen. Vrijwilligers wiens activiteiten gedwongen stil liggen, zoals vaak in de verpleeghuizen, dorpshuizen, de sportkantines, theaters etc., zijn nu vaak zelf ook doelgroep om (onderling) contact mee te houden. Juist de groep ouderen die nu niet actief kunnen zijn, ervaren sterker het isolement en de eenzaamheid dan groepen die dat ook voor covid als waren. Uitzichtloosheid, het gemis aan zingeving en het gevoel er niet toe te doen tikken sterk door.
- Organiseer als Adviesraden Sociaal Domein met partners (videobel) meetings waar je met elkaar zoekt in wat er juist wel kan. Zoek alternatieven. In een niet eerder mogelijke dynamiek vinden digitale vormen van contact hun weg. Zijn met alle regels in acht te nemen één op één contacten nog steeds mogelijk. Of ook het buiten samen met nabije afstand een wandeling maken. Maak belcirkels, organiseer het amateurkoor in de buitenlucht voor het verzorgingshuis, gebruik de lokale omroep, ……..
Kortom: doorbreek het patroon, zoek de samenwerking meer dan ooit, met soms ook een onverwachte partner. Pluk de solidariteit die er is en laat deze mensen een ervaring krijgen waardoor ze ook na de crisis vrijwilliger willen blijven.
Over de auteur: Joost van Alkemade is directeur NOV
Koepel en netwerkvereniging voor het hele vrijwilligerswerk
