Vereniging van adviesraden die de lokale overheid adviseren vanuit het inwonersperspectief

Vijf aanbevelingen voor de aanpak van vraagverlegenheid

Een vrouw met reuma die niet om hulp vraagt van de thuiszorg. Een overbelaste mantelzorger die geen ondersteuning vraagt voor de zorg van haar autistische zoon. Een man die door een ongeluk zijn baan kwijt is en schulden heeft, maar daarvoor geen hulp zoekt. Dit zijn drie voorbeelden van mensen die ik sprak voor mijn promotieonderzoek naar vraagverlegenheid in de gemeente Den Haag. Graag deel ik hier een aantal van mijn bevindingen.

Door Dr. Mark Reijndersdinsdag 27 oktober 2020

Het bereiken van moeilijk bereikbare mensen

Voor beleidsmakers blijven ‘vraagverlegen mensen’ vaak onzichtbaar. Ook voor onderzoekers is het niet makkelijk om hen te bereiken. Daardoor blijft het onduidelijk welke problemen zij in hun dagelijks leven tegenkomen, en wat je daar eventueel aan zou kunnen doen. Gelukkig ben ik er in geslaagd om via de Voedselbank Haaglanden, de sociaal raadslieden, een mantelzorgorganisatie en een ziekenhuis te spreken met hulpbehoevenden, om te horen waarom zij niet de juiste hulp kunnen vinden.

Oorzaken van vraagverlegenheid

Wat ik vaak tegenkwam, was dat mensen zó lang wachten met het vragen om hulp, dat hun problemen alleen maar groter werden. Psychologische factoren spelen daarbij een belangrijke rol: veel mensen vinden het lastig om hun (gevoel van) onafhankelijkheid op te geven. Daarnaast zorgen allerlei praktische en bureaucratische obstakels ervoor dat de weg naar hulp niet gevonden wordt. Denk aan gebrekkige informatievoorziening, een onpersoonlijke behandeling, taalbarrières en steeds van het kastje naar de muur worden gestuurd. Het is al vaak geconstateerd, maar ook mijn onderzoek wijst uit dat het sociaal domein voor velen een ingewikkeld doolhof is. 

Wat kunnen we leren?

Op basis van mijn onderzoek kom ik tot de volgende vijf aanbevelingen:

  1. Vraagverlegenheid is nu nog een grote blinde vlek binnen het sociaal domein. Ga op zoek naar mensen die niet om hulp vragen, hoe lastig dat ook is. Praat met hen, verplaats je in hun leefwereld en leer daarvan. Het loont de moeite.
  2. Mensen zijn sneller geneigd zijn om gebruik te maken van hulp als zij daar via-via over horen van iemand die zij vertrouwen. Maak daar slim gebruik van,  juist in deze tijden van corona.
  3. Veel mensen hechten erg aan hun gevoel van onafhankelijkheid. Let daarop bij de hulp die je aanbiedt en hoe je erover communiceert. 
  4. Communiceer in begrijpelijke taal, hanteer eenvoudige procedures en wees transparant over wat mensen kunnen verwachten van de hulp. Het is veel nuttiger om bureaucratische barrières weg te nemen, dan om steeds maar de eigen verantwoordelijkheid en zelfredzaamheid van hulpzoekenden te benadrukken.
  5. Er is op verschillende plekken al de nodige praktijkkennis opgedaan in de aanpak van vraagverlegenheid. Zorg ervoor dat beleidsmakers, hulpverleners en ervaringsdeskundigen die kennis sneller en beter (digitaal) met elkaar uitwisselen. Juist nu is het essentieel om creatieve oplossingen met elkaar te delen.

Over de auteur: Dr. Mark Reijnders is onderzoeker sociaal domein. Zijn proefschrift over vraagverlegenheid (met een uitgebreidere Nederlandse samenvatting) is via deze link gratis te downloaden.

E-mail: info@markreijnders.nl