Mijn moeder, de dochter van oma heeft vragen zegt: “We willen natuurlijk dat ma weet waar ze aan toe is.” Dat antwoord heeft niemand en mijn moeder licht toe dat ze het best wel lastig vindt hoe het nu werkt. Ondertussen is ook bekend geworden dat de behandelaren in het ziekenhuis het te veel vinden als oma nog zelf kookt. Het is beter om het gas af te sluiten. Verder adviseren ze beugels in de douche en een serveerrollator. Oma vraagt zich hardop af: “Ik wil wel warme melk kunnen zetten voor in mijn koffie, hoe moet ik dat zonder gasfornuis. En eten bereiden, hoe gaat dat dan?”
Een paar maanden vertelt mijn oma als ik haar bel: “Het was me wat, maar ik ben nu wel gewend aan de nieuwe situatie. Het is weer gewoon rustig. Ze komen één keer om me te helpen met douchen de rest kan ik weer zelf. Ja waarom dat nu allemaal zo lang en zo vaak moet weet ik niet. Ik heb wel te doen hoor met die mensen die op de fiets door de regen moeten om me te helpen.”
__
Deze casus, beschreven vanuit het perspectief van een kleindochter raakt wat in professionele termen heet ‘zorg en dwang’. Zorg dat is u meteen duidelijk, maar dwang?
Sinds 1 januari 2020 is er de Wet zorg en dwang. Een wet die spelregels geeft aan professionals hoe om te gaan met vrijheidsbeperking oftewel ‘dwang’ van mensen met een psychogeriatrische aandoening zoals dementie en mensen met een verstandelijke beperking. In de kern is dit een hele moderne wet, omdat de wet erop gericht is zoveel als mogelijk vrijheidsbeperkingen te vermijden. Dat gaat niet alleen om heftige voorbeelden als isolatie en insluiting maar juist ook om alledaagse voorbeelden zoals het gas afsluiten in de casus.
Verzet
Dwang is niet het gas afsluiten an sich. Het is pas dwang als er verzet is tegen een maatregel van de cliënt of van de wettelijk vertegenwoordiger. De wet zegt niet dat het fout is om dwang toe te passen, maar vraagt professionals dat alleen te doen als uiterste middel. En stelt zorgvuldigheidseisen in het toepassen ervan. Zo is bij inzet van vrijheidsbeperking de vraag of er alternatieven zijn voor de maatregel waarmee dwang vermeden kan worden. Meerdere disciplines moeten worden geraadpleegd en telkens moet worden bekeken of afbouw mogelijk is. Daarbij is de wet cliënt-volgend. Dat betekent als de cliënt tot de doelgroep van de wet behoort de Wzd spelregels gelden, waar de cliënt ook verblijft. Dus ook thuis zoals de mevrouw in de casus.
Spelregels
Daarmee komen ook de mantelzorgers, de buren en de vrijwilliger in de buurt in beeld als betrokkenen in het netwerk rondom de cliënt/bewoner. De spelregels in de Wzd gelden alleen voor professionele beroepsbeoefenaren, maar mantelzorgers en anderen hebben natuurlijk ook een rol in de signalering hoe het gaat met mevrouw, vertolken soms vragen en wensen van de cliënt. De professional zal voor uitvoering van de spelregels van de Wzd dus ook beroep doen op- en in gesprek gaan met familie, met belangrijke buren. Kortom, met het hele netwerk.
Op 15 maart organiseert de Koepel Adviesraden Sociaal Domein een webinar over de Wzd & uw gemeente. Inleider is Jeroen Schumacher, programmamanager Wet zorg en dwang bij Vilans.
