Focus op kwaliteit van leven en brede participatie
De Participatiewet heeft primair als doel om zoveel mogelijk mensen aan betaald werk te helpen, zodat zij geen uitkering meer nodig hebben. Deze sterke focus op uitstroom uit de uitkering schuurt echter met de uitvoeringspraktijk. Alhoewel een deel van de bijstandsgerechtigden - eventueel met ondersteuning - aan het werk kan, lukt dat bij een meerderheid echter (nog) niet, omdat zij kampen met problemen op verschillende levensdomeinen, zoals met hun gezondheid of binnen het gezin. Een te eenzijdige focus op betaald werk gaat voorbij aan deze problematiek. In de praktijk is de ondersteuning voor deze bijstandsgerechtigden niet gericht op betaald werk, maar op het verbeteren van de kwaliteit van leven en/of maatschappelijke participatie.
Maatwerk heeft ook keerzijden
Gemeentelijke uitvoerders zeggen dat strikt de regels van de Participatiewet volgen de situatie van een deel van de bijstandsgerechtigden soms alleen maar erger maakt. Zij hebben het gevoel dat zij eerder ondanks dan dankzij de Participatiewet passende ondersteuning kunnen bieden. Zij gaan daarom op zoek naar mazen in de wet en uitzonderingen op de regel. Dit maatwerk kost hun echter veel tijd, en kan ook leiden tot willekeur. Het zou helpen als de regels beter passen bij de ondersteuningsbehoefte van deze groep bijstandsgerechtigden.
Vertrouwen als basis
Het onderzoek onderschrijft het belang van wederzijds vertrouwen tussen overheid en burger. Bijstandsgerechtigden voelen ook dat zij gewantrouwd worden door de overheid, en hebben niet het idee dat de gemeente er voor hen is. Zonder vertrouwen in de gemeente vertellen mensen hun hele verhaal niet, waardoor er geen goed zicht is op de problematiek. Het risico is dan dat er kostbare, niet-passende ondersteuning wordt geboden. De focus van de Participatiewet ligt immers niet alleen op het ondersteunen van mensen die het zelf niet redden, maar ook op verplichtingen en sancties. Het uitgangspunt achter de wet is dat mensen door dwang en drang bewogen moeten worden. Wanneer de overheid het vertrouwen van de burger wil winnen, zal dit mensbeeld aangepast moeten worden.
Deze blog is gebaseerd op de SCP-publicatie Vertrouwen in de bijstand
Over de auteurs: Patricia van Echtelt, Peggy Schyns en Evelien Eggink zijn werkzaam bij het Sociaal en Cultureel Planbureau.
