Vereniging van adviesraden die de lokale overheid adviseren vanuit het inwonersperspectief

Alle gezichtspunten zien (blogserie: Het goede gesprek binnen de adviesraad)

Een adviesraad is een divers gezelschap. Als een onderwerp op tafel komt, merk je dat mensen soms heel verschillend reageren. De een praat bijvoorbeeld vanuit zijn gevoel en de ander stelt zich rationeel op. De een is positief en ziet vooral de pluspunten terwijl de ander veel kritischer is en focust op de minpunten. Voor je het weet loopt alles door elkaar en verlies je het overzicht. Als mensen blijven redeneren vanuit hun eigen zienswijze is de kans groot dat ze langs elkaar heen praten. Daardoor ontstaan vaak onnodige discussies die veel tijd en energie kosten. Hoe kun je zorgen dat leden van de adviesraad elkaar aanvullen, met behoud van ieders eigen stijl en benadering?

De Britse schrijver Edward de Bono biedt een mooi hulpmiddel: ‘De zes denkende hoofddeksels’. Het is briljant in zijn eenvoud. De Bono onderscheidt zes manieren van denken, ofwel zes denkhoeden. In een spontaan gesprek praat ieder mee vanuit de denkhoed die op dat moment zijn voorkeur heeft. Essentieel voor De Bono’s aanpak is dat alle deelnemers zich tegelijk richten op dezelfde denkwijze. Zo gaat ieder aan de slag met elke denkhoed. En elke denkhoed krijgt de volle aandacht van de hele groep.

Door Camiel Scholsdinsdag 2 juni 2020

Rood denken

gevoelens
Rood denken betreft gevoelens en intuïtie. Onder de rode denkhoed mag je zeggen wat je voelt of wat je vermoedt. En dit hoef je niet te onderbouwen. Gevoelens en belevingen kun je niet tegenspreken of ontkennen. Bij het delen van gevoelens hoort dan ook geen discussie. Erkennen is het devies.   

Wit denken

feiten
Wit denken draait om feitelijke en neutrale informatie. Het gaat om het verzamelen, ordenen en inbrengen van feiten en cijfers. 

Geel denken

pluspunten
Geel denken is positief, optimistisch en constructief. Onder de gele denkhoed benoem je de voordelen van een situatie, een idee of een plan. 

Zwart denken

minpunten
Onder de zwarte denkhoed benoem je de nadelen. Wat deugt er niet? Wat zijn negatieve effecten? Zwart denken zorgt voor kritiek. En kritiek is nodig voor verbetering.

Groen denken

nieuwe ideeën
Groen denken is creatief denken, gericht op vernieuwing. De meest verrassende adviezen van uw raad komen uit de groene denkhoed. Bekende manieren om creativiteit te stimuleren zijn een brainstorm of een creatieve pauze waarna je gemakkelijker op nieuwe ideeën komt. 

Blauw denken

regie voeren
De blauwe hoed stuurt het denkproces. Met blauw denken formuleer je de vraagstelling. En je bepaalt wanneer welke denkhoed aan bod komt. De blauwe denker bewaakt de structuur van het gesprek. Tevens zorgt hij voor samenvattingen. De blauwe hoed ligt vaak bij de gespreksleider. Maar hij past iedereen. 

Hoe kunnen deze denkhoeden uw adviesraad nu concreet helpen?

Ik haal er twee handige tips uit die u eenvoudig kunt toepassen.

Tip 1: Geef aandacht aan ieders gevoel

Gevoelens en vermoedens zijn niet rationeel. Maar ze spelen altijd mee, bij de een sterker dan bij de ander. Om ze boven water te halen, kun je iedereen vragen zijn rode gedachten uit te spreken. Ook de mensen die dat anders niet zouden doen. Bijvoorbeeld: ‘Ik wil ieder van jullie vragen welk gevoel deze situatie bij je oproept; Wat doet dit met jou? Wat zegt je gevoel?’ Het uitwisselen van de rode gedachten is informatief en bevordert het onderlinge begrip. Bij onderwerpen die de deelnemers sterk raken, is de rode denkhoed een goede start van het gesprek. Ieder blaast stoom af. En daarna komen de meer rationele denkhoeden aan de beurt.

Tip 2: Onderzoek de minnen én de plussen

Ik raad elke adviesraad aan om in ieder geval de gele en de zwarte denkhoed beide goed te gebruiken. Veel adviesraden zien het als hun taak om kritisch te kijken naar allerlei maatregelen en de effecten ervan. De zwarte denkwijze is dan sterk ontwikkeld. En soms wordt de gele hoed verwaarloosd. Zet daarom met de gehele raad altijd ook de gele denkhoed op. Dan benoemt u wat er goed gaat, wat de voordelen zijn en waar de kansen liggen. In mijn werk met adviesraden vraag ik hen vaak om bij de voorbereiding van een advies twee kolommen te maken: Een kolom met alle (mogelijke) pluspunten en een met alle (mogelijke) minpunten. 

Als alle leden zich samen zowel over de pluspunten als over de minpunten buigen, levert dat minstens drie zaken op. Op de eerste plaats krijg je inhoudelijk een rijker beeld van de situatie. Naast de bedreigingen zie je ook de kansen. Daarmee heb je grondstof voor een rijker advies. Een tweede voordeel ligt in de verbeterde relatie met de ontvanger van je advies. Als hij merkt dat de adviesraad oog heeft voor de positieve kanten van zijn voorstel, zal hij ook de kritische kanttekeningen meer waarderen. Het derde voordeel van gelijkwaardige aandacht voor zwart en geel tenslotte, betreft  versterking van de eendracht binnen de raad. De zwartkijkers en de positivo’s slaan de handen ineen door zich samen te buigen over de minnen én de plussen.

Over de auteur: Camiel Schols is trainer/adviseur bij SBI Formaat
camiel.schols@sbiformaat.nl

Bron: Edward de Bono, Zes denkende hoofddeksels, 1996

Lees ook deel 2 uit deze blogserie: ''Alle stemmen horen"