In de zoektocht naar een inclusieve samenleving, zoals het VN-verdrag Handicap voorschrijft, staat toegankelijkheid centraal. Maar wat betekent toegankelijkheid precies? We onderscheiden drie vormen van toegankelijkheid: fysieke, informatieve en sociale toegankelijkheid.
Fysieke toegankelijkheid verwijst naar de mogelijkheid om fysieke ruimtes, gebouwen, openbare voorzieningen en transport te betreden en te gebruiken. Het gaat bijvoorbeeld om de aanwezigheid van drempelloze ingangen, hellingen, liften, aangepaste toiletten en andere fysieke aanpassingen.
Informatieve toegankelijkheid richt zich op de toegang tot informatie. Het omvat bijvoorbeeld het gebruik van alternatieve formaten voor informatie, zoals braille, audio-opnames, ondertiteling voor video's of tekst-naar-spraaktechnologie voor mensen met visuele of auditieve beperkingen. Het gaat ook om toegankelijk taalgebruik.
Sociale toegankelijkheid
Tot slot sociale toegankelijkheid: dit gaat over het creëren van een omgeving waarin mensen met verschillende achtergronden, capaciteiten en beperkingen volledig kunnen deelnemen aan activiteiten, interacties en gemeenschappen. Het omvat het wegnemen van sociale barrières, stigma en discriminatie, die mensen kunnen belemmeren om volledig deel te nemen aan de samenleving.
Dit houdt ook in dat er begrip, respect en gelijkwaardige kansen geboden worden, waardoor onder meer mensen met een beperking zonder belemmeringen kunnen meedoen. Het gaat om bejegening, je welkom voelen. Waar je fysieke en informatieve toegankelijkheid objectief kunt waarnemen, is sociale toegankelijkheid vooral iets wat je voelt. Dit sociale aspect is cruciaal voor het volwaardig kunnen meedoen en inclusie van mensen met een beperking.
Wezenlijk én ongrijpbaar
De uitdaging met sociale toegankelijkheid is dat het dus een wezenlijk, en tegelijkertijd wat ongrijpbaar onderdeel vormt. Voor gemeenten is het dan ook niet altijd eenvoudig om dit in beleid om te zetten. Het behelst voornamelijk het voortdurende gesprek en de betrokkenheid van ervaringsdeskundigen. In deze dialoog kunnen adviesraden sociaal domein een belangrijke rol spelen.
Hoe pak je dat dan aan?
Recentelijk is 'Vraagje?!' gelanceerd, een campagne die als een waardevolle hulpbron kan dienen bij dit gesprek. Deze 'gespreksstarter' is ontwikkeld in nauwe samenwerking met ervaringsdeskundigen. Zij bieden waardevolle inzichten en waardevolle tips, bijvoorbeeld over het stellen van functionele vragen, afgestemd op de context. De ene vraag is de andere namelijk niet. Functionele vragen passen in het algemeen beter dan vragen gericht op persoonlijke situaties. Een voorbeeld van een functionele vraag die je zou kunnen stellen is: zou ik je ergens bij kunnen ondersteunen? Of denk bijvoorbeeld aan: wat kunnen we doen om het op werk voor jou toegankelijker te maken? Het is essentieel om de drempels tot dit soort gesprekken te verlagen. Door 'Vraagje?!' te gebruiken, krijgt iedereen de mogelijkheid om op een respectvolle en doordachte manier in gesprek te gaan, zonder persoonlijke grenzen te overschrijden.
Verandering in benadering
Toegankelijkheid is dus niet alleen een kwestie van fysieke, tekstuele en digitale aanpassingen, maar vooral ook van een verandering in onze benadering en interacties. Het is een wezenlijk onderdeel in de richting van een inclusieve samenleving waar iedereen volwaardig kan deelnemen en bijdragen. Samen streven we naar een wereld waar sociale toegankelijkheid een vanzelfsprekendheid is - waar iedereen zich gehoord en betrokken voelt. Soms begint dit met het stellen van een juiste vraag.
Wilt u meer weten over de campagne Vraagje?!, of wilt u er zelf graag mee aan de slag? Bezoek dan de website: www.vraagje.nl
Over de auteur: Ali Kösedag is projectmedewerker VNG Iedereen doet mee!
