In gesprek
Maar klopt dit wel? En geldt dit voor alle senioren met een migratieachtergrond? Wat denken deze ouderen hier eigenlijk zelf over: hoe ervaren ze het ouder worden in Nederland en hoe zien ze een goede oude dag? Hoe zit het met hun ervaren gezondheid en de verwachtingen rondom zorg? We waren als Leyden Academy nieuwsgierig naar de antwoorden op deze vragen en zijn in het voorjaar van 2018 in gesprek gegaan met ouderen met een Nederlands-Indische en Molukse, Europese, Surinaamse, Antilliaanse, Turkse en Marokkaanse achtergrond. Ze zagen positiever te zijn over het ouder worden in Nederland dan men zou verwachten vanuit de (wetenschappelijke) literatuur en dat er grote verschillen zijn, niet alleen tussen maar ook binnen de groepen.
Onbezorgde oude dag
De deelnemers aan onze focusgroepen gaven aan over het algemeen behoorlijk tevreden te zijn met hun leven, vooral over hun fysieke en sociale leefomgeving en sociale voorzieningen, zoals de kwaliteit van de gezondheidszorg. Zo legden twee Marokkaanse heren uit dat in Nederland “de dokter hier beter is”, dat “het veilig is” en dat het “een vrij land is waar niets moet”. Alle groepen delen bovendien de wens om gezond, onafhankelijk en sociaal betrokken te blijven. In het paradigma van succesvol ouder worden, worden deze nauw met elkaar verweven aspecten gezien als voorwaarden voor het hebben van een onbezorgde oude dag. Een goede gezondheid stelt een oudere immers in staat om onafhankelijk te blijven en is tevens een voorwaarde om samen met verwanten en geliefden te kunnen genieten van de vrije tijd die de oude dag ook met zich meebrengt.
Verschillen
Wel laat ons onderzoek zien dat er grote verschillen zijn in hoe het ouder worden wordt ervaren tussen én binnen de groepen oudere migranten. Naast positieve aspecten van het ouder worden, werden ook negatieve aspecten genoemd. Zo maken Turkse ouderen zich wat meer zorgen over wie er voor hen zal zorgen als zij kwetsbaarder worden, en wat zij hierin van de overheid mogen verwachten. Ouderen met een Surinaamse, Nederlands-Indische en Molukse achtergrond noemen in dit kader hun afnemende gezondheid terwijl senioren uit andere Europese landen vooral betekenisvolle relaties missen.
Al met al is het vooral belangrijk dat het generaliseren van verhalen, problemen en benaderingen geen recht doet aan de diversiteit tussen doelgroepen én binnen een specifieke doelgroep. Ouderen met een migratieachtergrond verschillen in opleiding, inkomen en kennis van het Nederlandse systeem en beleid – dit geldt overigens net zo goed voor ouderen die in Nederland zijn geboren. Migranten ouderen verschillen ook nog eens op basis van hun migratiegeschiedenis en taalvaardigheden. Al deze factoren spelen een belangrijke rol in hoe ouder worden wordt ervaren.
Persoonsgerichte benadering
Wat leren we hieruit? Ook gezien de toenemende diversiteit onder ouderen, is het belangrijk om in te zetten op een persoonsgerichte benadering en weg te gaan van op doelgroep gebaseerde initiatieven. Dit geldt voor zowel zorg als welzijn. Een cultuursensitieve benadering is gezien ons onderzoek passender dan een cultuurspecifieke benadering. In een cultuursensitieve benadering is er ruimte voor de wensen en behoeftes van elk individu, en voor de individuele beleving van en betekenisgeving aan diens (migratie)achtergrond. Zonder klakkeloos aan te nemen dat iemands (migratie)achtergrond identiteit bepaalt.
Over de auteur: Nina Conkova is senior onderzoeker bij kennisinstituut Leyden Academy on Vitality and Ageing.
e-mail: conkova@leydenacademy.nl