Vereniging van adviesraden die de lokale overheid adviseren vanuit het inwonersperspectief

De meerwaarde van kunst en cultuur in het sociaal domein

Kunstenaars, kunstdocenten en creatieve broedplaatsen in de lokale omgeving vormen een kans voor het sociaal domein. Een kans die nog niet altijd wordt gezien of benut, maar die het zorg- en welzijnswerk enorm kan verrijken. Actief bezig zijn met kunst zorgt ervoor dat iemand zingeving ervaart en vaardigheden ontwikkelt om de uitdagingen van het leven aan te kunnen.

Door Finn Minkedonderdag 5 september 2019

De kracht van kunst

Kunstenaars zijn getraind in het verbeelden van de toekomst met een open geest. Ze voegen frisse ideeën toe, bieden een ander perspectief en leggen onverwachtse, creatieve verbindingen. Ze hebben oog voor ‘de mazen in het net’ en kunnen ruimte scheppen in een oerwoud van regels. Ze zien ‘het grote verhaal’ in de alledaagse, menselijke realiteit en kunnen daarmee bruggen slaan tussen leef- en systeemwereld. Kunstenaars zijn beroepsmatig nieuwsgierig en in het werken met mensen steken ze in op talenten en mogelijkheden. Vaak is dat een welkom tegenwicht op de probleemgerichte benadering in zorg en welzijn.

Tijdens culturele activiteiten ervaren mensen plezier en positieve energie. Door zelf iets te maken of bij te dragen aan een creatieproces, ontstaat zelfvertrouwen en besef van eigenwaarde. In kunstprojecten mag je spelen, ‘fouten’ maken, ontdekken. Dat zorgt voor levenslust, (zelf)respect en veerkracht. Met kunst gaat de energie stromen en er ontstaat letterlijk en figuurlijk beweging. Mensen komen in hun kracht.

Uitdagingen te lijf met een kunstenaars mindset

Gemeenten staan voor pittige uitdagingen en hun opdracht is omvangrijk. Er moet meer geluisterd worden naar inwoners. Het beleid moet inclusiever en innovatiever. De zorg moet preventiever. Er moet worden gedemocratiseerd en ontschot. Lokale samenwerking moet meer, beter en integraal. En in dat alles moeten ze vooral niet vergeten waar het om gaat: mensen in kwetsbare posities ondersteunen.

Kunstenaars kunnen een rol van betekenis spelen in het vormen van antwoorden op actuele vragen: hoe zorg je dat de menselijkheid niet ondersneeuwt, in een complexe wereld die aan alle kanten wordt beïnvloedt door geldstromen en veeleisende systemen? Hoe zorg je voor ‘spirit’ in moeizame transitieprocessen? Hoe blijft je de toekomst zien als een tijd van kansen en mogelijkheden, zodat je hier en nu de keuzes maakt die daaraan vormgeven?

Een platform dat zulke maatschappelijke vraagstukken helpt aanpakken met een kunstenaars-mindset, is The Turn Club: een verband van kunstenaars en creatieve ondernemers. Zij zetten zich in voor uiteenlopende organisaties en lokale overheden en doen samen met hulpverleners, welzijnswerkers, bedrijven en ervaringsdeskundigen artistiek onderzoek. Bijvoorbeeld naar nieuwe ideeën rondom zorg, ouderdom en dementie.   

Tips voor gemeenten/adviesraden

Samenwerking tussen sociale en culturele professionals is belangrijk, maar niet altijd gemakkelijk door verschillende denkkaders, verwachtingen en beleid. Om partijen te stimuleren en ondersteunen, kunnen gemeenten initiatief nemen.

  • Zorg dat de ambtenaren kunst, zorg en welzijn regelmatig om tafel gaan en mogelijkheden bespreken.
  • Onderzoek win-winsituaties bij het samenvoegen van budgetten.
  • Organiseer netwerkbijeenkomsten voor lokale zorg-, welzijns- en cultuurpartijen en laat ze brainstormen naar aanleiding van actuele thema’s.
  • Onderzoek welke (samenwerkings)vragen er leven bij de verschillende organisaties in de gemeente en koppel partijen aan elkaar in het zoeken naar antwoorden.
  • Stimuleer thematische samenwerking. Bijvoorbeeld door cultuurcentra te betrekken in een  lokale coalitie tegen eenzaamheid.

Over de auteur: Finn Minke is specialist cultuurparticipatie aan het LKCA, gefascineerd door kunst in het sociaal domein en creativiteit als katalysator in processen van ontmoeting, inclusie, verbinding en bewustwording.
finnminke@lkca.nl

Meer informatie
Praktische, digitale handleidingen uit de bibliotheek van het LKCA: