Mantelzorgers vervullen verschillende rollen in onze maatschappij en de druk wordt op dit moment onevenredig verhoogd. Tegelijkertijd raakt mantelzorg aan diverse leefgebieden, waardoor ook gemeenten integraal moeten gaan nadenken over mantelzorgvraagstukken. In deze blog doet Wieke Hengeveld een aantal suggesties die gemeenten mee kunnen nemen bij het formuleren van een visie en beleid.
Het thema armoede is iets waar mantelzorg direct aan raakt, en waarin de gemeente iets kan betekenen. De zorg die mantelzorgers verlenen bespaart de maatschappij 22 miljoen, blijkt uit onderzoek van Ecorys uit 2021, daar tegenover staat dat mantelzorgers zelf 1,8 miljard kosten maken aan rijkosten, extra stookkosten en dergelijke. Dat is niet in verhouding. Bovendien raakt een ziekte een heel gezin, of een hele familie. Er valt vaak inkomen weg, of mensen komen in uitkeringssituaties of soms zelfs in de bijstand terecht doordat zij mantelzorg verlenen. Aandacht voor mantelzorg in regelingen rondom armoede kan ervoor zorgen dat mensen niet in de financiële problemen komen door het zorgen. Zo kunnen gemeenten bijvoorbeeld reis- en parkeerkosten van mantelzorgers compenseren.
Een ander, op dit moment ook belangrijk vraagstuk is het wonen. Mantelzorgers wonen niet altijd dichtbij diegene die zorg ontvangt. Dit zorgt reistijd reiskosten. Tegelijkertijd geven ook veel mantelzorgers aan wel dichterbij diegene die zorg ontvangt te willen wonen. Gemeenten kunnen dit faciliteren door mede-huurschap makkelijker te maken, urgentie aan te bieden bij mantelzorg en het mogelijk maken dat mensen prémantelzorgwoningen en mantelzorgwoningen plaatsen - al dan niet in samenwerking met woningcoöperaties. Het resultaat is een win-win situatie: doordat mensen dichterbij elkaar wonen, kunnen ze ook voor elkaar wat betekenen, tegelijkertijd kan de zorg beter verdeeld worden. De reistijd die mantelzorgers hiermee besparen, kan gebruikt worden voor ontspanning om in balans te blijven.
Hoewel veel nadruk ligt op het versterken van de sociale basis en het vergroten van het netwerk, zien wij ook dat het sociale netwerk krimpt zodra er sprake is van mantelzorg. Mede omdat mensen geen tijd meer hebben voor de sociale contacten, of te moe zijn deze te onderhouden. Eenzaamheid is niet alleen de afwezigheid van sociale contacten, vaak gaat het ook om het missen van een verbinding, of een gevoel te hebben van ‘alleen te staan’. Bij mantelzorg gebeurt dit regelmatig, omdat de relatie die iemand heeft met de zorgontvanger veranderd door ziekte. Daardoor kan er sprake zijn van levend verlies. In de aanpakken over eenzaamheid kan een gemeente ook specifiek aandacht hebben voor de mantelzorgers. Het bouwen aan krachtige, vitale wijken, het creëren van ontmoetingsplekken en ruimte voor ieders verhaal is belangrijk om de mantelzorger blijvend te ondersteunen.
Het formuleren van een visie op mantelzorgondersteuning en beleid op mantelzorg is het startpunt. Zonder visie kan geen gedegen plan gemaakt worden om het in te voeren. De gemeente moet een rol pakken als opdrachtgever, coördinator en actieve samenwerkingspartner. Een heldere opdrachtformulering naar de partijen in het veld is nodig om met hen het juiste pad te bewandelen. Hiervoor kan gebruik gemaakt worden van de acht vraaggebieden, dit zijn 8 punten waar mantelzorgers behoefte aan hebben. De Beleidshulp Mantelzorg - MantelzorgNL is ook een handig instrument.
Over de auteur: Wieke Hengeveld is beleidsadviseur bij MantelzorgNL. Vorige week verscheen haar blog ‘De sociale basis is niet onuitputtelijk, de mantelzorger evenmin’. Tevens verzorgde zij op 13 november 2023 het webinar Mantelzorg in uw gemeente. Leden van de Koepel kunnen dit webinar terugkijken.