Stigmatisering, het proces waarbij mensen een groep met bepaalde kenmerken veroordeelt en uitsluit, rust als een zware last op de schouders van mensen in armoede. Ons onderzoek, waarbij we de levensverhalen hoorden van 28 mensen die langdurig in armoede leefden, laat zien dat deze ervaring vernederend en uitsluitend is. Een stigma zaait gevoelens van schaamte, schuld, angst en verdriet, die dagelijks meegedragen worden en chronisch worden. 'Door armoede wil je niet gezien worden. Je verschuilt je achter een masker van schaamte, stress, strijd, onzichtbaarheid, onbegrip van de samenleving en geldzorgen', aldus een deelnemer uit ons onderzoek.
Kloventheorie
Deze emoties ontstaan vaak uit het gevoel er niet te mogen zijn, niet ergens bij te horen, maar ook door het gevoel onrechtvaardig te worden behandeld. Monica van Midden, ervaringsdeskundige, verwijst naar de Kloventheorie van Jan Vrancken, die de kloof tussen mensen in armoede en de rest van de samenleving illustreert, vooral als deze kloof al van jongs af aan wordt ervaren. Helaas wordt deze kloof ook gevoeld in de interactie met hulpverlenende instanties. Ondanks goede bedoelingen van professionals voelen mensen zich vaak ongehoord en onbegrepen, waardoor ze het gevoel hebben niet zichzelf te kunnen zijn. Het stigma wordt subtiel ervaren, wat de eerdergenoemde negatieve emoties alleen maar versterkt.
Diepgeworteld
Traumatisering is een diepgeworteld mechanisme dat voor emotionele pijn zorgt bij armoede. In gezinnen waar armoede generatieslang wordt doorgegeven, gaat trauma vaak hand in hand met armoede, variërend van emotionele verwaarlozing tot fysiek geweld. Uit de levensverhaalinterviews blijkt dat de emoties die voortkomen uit dit trauma altijd op de achtergrond aanwezig blijven. Ze kunnen worden opgeroepen en versterkt in contact met hulpverleners, vooral wanneer mensen hun verhaal herhaaldelijk moeten vertellen aan verschillende instanties.
Complexe emoties
Laten we afsluiten met deze belangrijke boodschap: Armoede is meer dan alleen chronische stress. Het gaat gepaard met complexe emoties die onbedoeld kunnen worden opgeroepen in de hulpverlening. Het is tijd om deze emotionele last te erkennen en te begrijpen, zodat we een samenleving kunnen creëren waarin iedereen, ongeacht financiële situatie, zich gezien, gehoord en begrepen voelt. Praktische tips en meer informatie zijn te vinden in onze infographic.
Over de auteurs:
Margret Franssen, Promovenda, Wageningen Universiteit
Dr. Hilje van der Horst, Universitair Docent, Wageningen Universiteit
Monica van Midden, Ervaringsdeskundige armoede en sociale uitsluiting
Dr. Jantien van Berkel, Universitair Docent, Universiteit Utrecht en (Gast) Onderzoeker Wageningen Universiteit
Meer lezen over dit onderwerp? Hier vindt u een aantal interessante links:
https://www.movisie.nl/artikel/sociaal-emotionele-armoede-vervelendste-armoede-die-er-bestaat
https://www.movisie.nl/artikel/onderzoek-naar-impact-emoties-armoede
https://www.youtube.com/watch?v=a3Jo1Aci08I&ab_channel=Welzijnszorgvzw
https://www.movisie.nl/publicatie/infographic-emoties-armoede
