Vereniging van adviesraden die de lokale overheid adviseren vanuit het inwonersperspectief

Schulden: een eindeloos draaiend rad zonder fortuin

Onlangs vroeg een vriendin mij of ze 150 euro kon lenen. Ze was net verhuisd en de toeslagen waren nog niet op orde waardoor ze de borg voor haar nieuwe woning niet kon betalen. Zonder na te denken, maakte ik het bedrag over. Ik weet immers dat een kleine schuld al snel tot grote problemen kan leiden. Een maand later kreeg ik het keurig weer terug op mijn rekening gestort. Maar, wat als iemand in een vergelijkbare situatie echt niemand heeft die even iets voor kan schieten? Onverwachte life events, zoals verlies van een baan, sterfgeval of echtscheiding, vormen in - combinatie met een gebrek aan sociaal vangnet en het ontbreken van een financiële buffer – een giftige cocktail voor het ontstaan van problematische schulden.

Door Christine Kuiper dinsdag 2 juli 2019

Recente rapporten - waaronder die van de Ombudsman en Berenschot - leggen de vinger op de zere plek. Deze rapporten laten duidelijk zien dat langs elkaar werkende bureaucratische systemen, ingewikkelde procedures, schimmige incassobureaus en het strenge boetebeleid ervoor zorgen dat schulden in korte tijd exponentieel kunnen toenemen. Gelukkig zijn er ook positieve ontwikkelingen. Zo wijzigt de opinie over schulden langzaam in “de meeste mensen willen wel, maar kunnen niet” in plaats van andersom. Ook de praktijk staat niet stil: we zien allerlei veelbelovende aanpakken ontstaan, zoals ONSbank, een innovatieve aanpak die jongeren met problematische schulden de kans biedt te ontkomen aan de vicieuze cirkel waarin ze terecht zijn gekomen.

Wat zouden adviesraden kunnen doen?  

Ten eerste is het belangrijk dat gemeentelijk beleid rondom armoede en schulden, gebaseerd is op vertrouwen. Dit vergt vaak een cultuuromslag. Maar vergroot in the end wel de kans op een mensgerichte aanpak. Daarnaast: zet in op een integrale, sluitende en (sociaal) domein-overstijgende aanpak. Ofwel: een lokale samenhangende samenwerking waarbij de bewoner niet telkens opnieuw zijn verhaal hoeft te vertellen en snel en goed geholpen wordt. Zet ook in op vroegsignalering: bijvoorbeeld met Vroeg Eropaf!, een aanpak waarbij de gemeentelijke sociale dienst en belastingen, woningcorporatie, energieleveranciers etc. oplopen van schulden voorkomen door snel hulpverlening aan te bieden aan mensen met een betalingsachterstand. Belangrijk is ook om te werken aan verschillende vormen van empowerment. Denk aan talentontwikkeling van mensen en sociale steun. Zo draagt een helpend sociaal netwerk van alleenstaande ouders, positief bij aan het zelfbeeld van de ouder én de ontwikkeling van het jonge kind: win win dus. Ook maatschappelijke empowerment, waardoor iemand zichzelf weer van betekenis voelt, is belangrijk. Dit alles lukt echter niet zonder financiële stabiliteit en/of schuldenrust. Probeer de gemeente daarom ook aan te zetten tot sociaal incasseren en behoorlijk invorderen: help mensen te betalen in plaats van ze te straffen als ze niet betalen. Kortom: zet het rad waar mensen zelf niet meer uit kunnen komen even stil, help ze eruit en ga zo naast ze staan dat ze hun leven weer op de rit krijgen. Dit vraagt tijd en ruimte, maar is in the end humaner en voorkomt maatschappelijke kosten. Waar wachten we op?

Over de auteur: Christine Kuiper is senior adviseur armoede, schulden en innovatie bij Movisie. c.kuiper@movisie.nl