Inleven in anderen
De systeemwereld vaarwel zeggen, betekent (leren) aansluiten bij de belevingswereld van inwoners. Je kunnen inleven in anderen en maatwerk leveren. Wat voor zorgen en schaamte hebben mensen? Hoe voelt iemand zich met een verstandelijke beperking of psychische handicap? Hoe is het voor dak- en thuislozen om opeens weer een eigen huis te hebben? Wat komen die groepen tegen als zij in de wijk komen wonen?
Nieuwe rol
De gemeente geeft in de participatiesamenleving dus zaken terug aan de samenleving, aan maatschappelijke organisaties, aan vrijwilligers. Alle omwentelingen vinden dus feitelijk plaats in de samenleving in de leefwereld van mensen. Inwoners krijgen daardoor een andere verantwoordelijkheid en andere rollen. Ik krijg bijvoorbeeld te maken met mijn buurman die een verleden heeft bij de GGZ. Ik ben vrijwilliger van de Zonnebloem en krijg te maken met eenzaamheid. Ik zit in de scouting en ik moet kennis hebben van autisme.
Wat kan ik doen?
In de verzorgingsstaat was ik een cliënt en had ik iets nodig van de overheid. De participatiesamenleving spreekt mij als mens aan op mijn eigen kracht en verwacht initiatieven van mij. Of ik dat nu wil of niet. Daardoor kom ik in een andere verhouding tot mijn omgeving te staan. Dat hoeft helemaal niet verkeerd te zijn, maar mijn gemeente moet dan wel weten hoe ik die nieuwe rollen beleef. Hoe voel ik mij als buurman naast een psychiatrisch kwetsbaar iemand? Hoe onderken ik eenzaamheid? Wat kan ik doen, heb ik hierin een rol en zo ja welke? En hoe helpt of faciliteert de gemeente mij?
Kanteling
Inwoners worden soms onverwachts geconfronteerd met die nieuwe werkelijkheid. Een voorbeeld. Een vrijwillige vervoersdienst met zeventig vrijwilligers vervoert ouderen. De gemeente sluit een aantal buslijnen en denkt handig te zijn door die vrijwillige vervoersdienst in plaats daarvan in te zetten. Ze vragen de vrijwilligers langs al de oude bushaltes te rijden om mensen (ook jongeren en forenzen) op te pikken. Dat was buiten de waard gerekend, want de vrijwilligers gaven niet thuis. Zij wilden geen jongeren en forenzen vervoeren, hun hart lag bij het helpen van ouderen. Bovendien wilden ze geen broodroof plegen, want bij de busfirma waren chauffeurs ontslagen. Op tijd rijden wilden ze al helemaal niet. De gemeente was compleet voorbijgegaan aan de belevingswereld van mensen die zich vrijwillig inzetten. Bij de verschuiving/kanteling van problemen dient een gemeente zich ook te realiseren waar de grenzen van vrijwilligers liggen.
Adviesraden
In de kanteling van systeemwereld naar leefwereld zie ik een uitdaging voor de adviesraden weggelegd. Heel veel inwoners zijn niet op de hoogte en niet voorbereid op de nieuwe rollen en verwachtingen. Sommigen kijken met pijn in hun buik naar hun rol als mantelzorger, buurvrouw of vrijwilliger of raken in paniek van de hoge verwachtingen. Adviesraden zouden hun gemeente hierover kunnen informeren en de leef- en belevingswereld van inwoners onder de aandacht brengen. En kennen zij de zorgen van mensen die net even anders zijn, maar ook de zorgen van hun omgeving hoe hiermee om te gaan? Last but not least: op wat voor manier ondersteunt de gemeente ze hierin? In de kanteling naar de leefwereld zie ik niet alleen nieuwe rollen voor bewoners weggelegd, maar ook en zeker voor gemeenten.
Over de auteur: Petra van der Horst is directeur Koepel Adviesraden Sociaal Domein.
Lees ook 3 eerder verschenen blogs van Petra:
'Van individuele voorzieningen naar collectief aanbod'
'Van gemeente naar gemeenschap'
'Van een exclusieve naar een inclusieve samenleving'