Vereniging van adviesraden die de lokale overheid adviseren vanuit het inwonersperspectief

Inspraak; wie wil dat (niet)?

Langzaam druppelen ze binnen, sommigen herkennen elkaar al bij de kapstok waar ze hun natte jassen kwijt kunnen, anderen kijken wat verloren om zich heen op zoek naar de koffie.
De vrijwilliger van het multifunctioneel centrum heeft de kannen al op de tafels achterin de zaal gezet. 
Voorin de zaal zijn een aantal jonge mensen druk met het aansluiten van de beamer, het testen van de 2 loopmicrofoons en het maken van laatste afspraken.

Door Anke Siegersmaandag 6 april 2020

Het is voor deze beleidsmedewerkers een belangrijke avond. Vandaag presenteren zij het concept beleidsdocument ‘samen zorgen’ aan de genodigden. De aanwezigen kunnen vanavond reageren en aanvullingen doen.
De ambtenaren hebben hun best gedaan zoveel mogelijk doelgroepen te laten vertegenwoordigen tijdens deze bijeenkomst. Dat wil zeggen: Alle bij de gemeente bekende clubjes, van de vrouwenvereniging tot de badmintonclub hebben een uitnodiging per mail gehad. Dat was een spannende, want wat nu als iedereen gehoor zou geven aan de uitnodiging? Dan zouden er wel 500 mensen kunnen verschijnen.

Gelukkig viel het mee. 65 mensen hebben aangegeven te zullen komen.
Om 19.30u vraagt de avondvoorzitter, een lange jonge man met een modieus getrimd baardje, de aanwezigen plaats te nemen op de stoelen.  Het programma begint.

Zoals aangekondigd opent de wethouder de avond. Ze heet de deelnemers welkom, bedankt ze voor hun aanwezigheid en benadrukt het belang van hun meningen.  “Het gaat vanavond over een conceptvoorstel waaraan, binnen de gemeente, al een half jaar is gewerkt, maar waarin uiteraard voldoende ruimte is om nog aan te vullen vanuit de praktijk van de inwoners. “

Op de achterste rij ontstaat wat gemorrel en een oudere dame steekt haar hand op. De avondvoorzitter neemt de microfoon over en geeft aan dat we straks met elkaar aan tafels in gesprek gaan en dat er dan veel ruimte is voor dialoog en vragen. De hand gaat omlaag.

Het programma wordt vervolgd: Presentatie van het document en een koffiepauze volgen.
Na de pauze mogen de aanwezigen plaatsnemen aan de vrolijk gedekte tafels achterin de zaal. Hierop liggen grote flap-over vellen met daarop in sierlijke letters ‘SAMEN ZORGEN’ geprint. Er liggen gele en blauwe  post-its en stiften in verschillende kleuren. De goed geïnstrueerde beleidsmedewerkers nemen de rol van gespreksleider op zich en lezen de vragen voor die op geplastificeerde kaartjes in een bierglas klaar staan.

De aanwezigen hebben gesprekken over wat ze belangrijk vinden rond het thema ‘samen zorgen’ en steekwoorden worden door de gespreksleiders op de gele post-its geschreven en op het papier geplakt.

Op de blauwe post-it’s kunnen de deelnemers opschrijven wat volgens hen nog mist in het document. 
Ook dit wordt op het grote vel papier geplakt. 
Wanneer de deelnemers na 50 minuten en een korte pauze weer wordt gevraagd om vooraan in de zaal plaats te nemen, hangen de gespreksleiders de grote papieren aan de wand, zodat iedereen kan zien wat de opbrengst van de avond is.

Zodra de wethouder de loopmicrofoon weer in handen heeft, bedankt ze iedereen voor hun inzet en geeft ze aan dat alle ideeën zullen worden ‘meegenomen’ in het uiteindelijke definitieve document. 
Weer ontstaat er wat gemorrel achter in de zaal. De dame die eerder al haar vinger op had gestoken, staat nu op.

De vrijwilliger met de 2e loopmicrofoon loopt vertwijfeld naar achter en geeft haar de microfoon. Alle gezichten draaien en kijken richting de spreekster achter in de zaal. Ze neemt het woord: “Beste wethouder, beste gemeentemedewerkers, wat gaat u nu met al onze ideeën doen?”

De vraag blijft hangen en de wethouder herhaalt nogmaals dat alles wordt ‘meegenomen’. De zaal stroomt na afloop leeg. Een enkeling blijft nog even hangen bij de bitterballen.

Na de bijeenkomst blijven de deelnemers en ook de ambtenaren met een knagend gevoel zitten. Wat ging hier mis?

In gemeenteland wordt al een tijd geëxperimenteerd met inwonersparticipatie. Met de beste bedoelingen organiseren gemeenten bijeenkomsten waar mensen mee mogen denken over bijvoorbeeld beleid. Het doel hiervan is dat er betere aansluiting is tussen de gemeente wereld en de leefwereld van de mensen en dat alle inwoners zich herkennen en gehoord voelen in het gekozen beleid. 

Hieronder 2 punten die van belang zijn bij het resultaat van processen rond inwonersparticipatie.

  1. In de eerste instantie staan de mensen over het algemeen wel open om mee te denken. De telleurstelling volgt wanneer blijkt dat tijdens de bijeenkomst vooral wordt opgehaald en wordt meegenomen. Dit is de oude route, zoals we dat altijd al deden omdat we ons systeem zo hebben ingericht. Mensen, inwoners mogen hun mening geven, de organisatie of gemeente ‘neemt dit mee’ en uiteindelijk wordt het besluit op dezelfde plek genomen als waar dit altijd werd gedaan. Dit niveau van inspraak is voor veel inwoners niet voldoende (lees hier meer)
     
  2. Het volgende punt dat speelt is dat mensen tegenwoordig wordt gevraagd mee te denken over allerlei verschillende thema’s die vooral in de gemeentelijke organisatie en gemeentelijke cultuur van belang zijn. Bijvoorbeeld over de cultuurnota, de algemene omgevingsvisie of een projectevaluatie rond samenwerking tussen organisaties in het sociaal domein. Thema’s die soms zo breed zijn dat uit een meedenkbijeenkomst niet meer kan worden opgehaald dan de waarden die de deelnemers belangrijk vinden. 

Inwonersparticipatie en inspraak is belangrijk. Daarover zijn we het eens. Wanneer we dit samen willen laten slagen, dan is het dus nodig dat we nadenken over het niveau van inspraak en de betrokkenheid op het thema.

Voor een breed draagvlak/ brede interesse en een hoge mate van eigenaarschap is een beweging naar rechtsboven in het kwadrant nodig. Er is dan een bredere opkomst en de ideeën, ervaringen en meningen van alle betrokkenen doen ertoe. Zo ervaren zowel de deelnemers als de organiserende partij regie en verantwoordelijkheid over het uiteindelijke plan. 

Dit is een beweging die zowel de organiserende partij als de deelnemende partijen kan/kunnen maken.

De gemeente kan bijvoorbeeld nadenken over belang van het thema voor inwoners en dan de mensen veel eerder in het proces betrekken zodat de mensen die zich betrokken voelen bij dit thema mee kunnen denken in de analyse van wat er speelt en over de oplossingen die daarbij horen.

Inwoners, belangenbehartigers en ook adviesraden kunnen thema’s aandragen aan gemeenten die leven en aandringen op eerdere betrokkenheid en inspraak in het proces om samen met de gemeenten deze beweging te maken. 

Zo hoeft de vraag: “..en wat gaat u er dan mee doen?” Niet meer gesteld te worden. Gemeenten organiseren geen bijeenkomsten meer om aan het einde van een proces ‘de mening van de inwoners op te halen’.  In plaats daarvan lopen we vanaf de start samen op om te besluiten wat er nodig is rond kwesties en vraagstukken die er echt toe doen. 

Nog dieper ingaand op processen die zich in het kwadrant rechtsboven bevinden zie je dat niet alleen het thema en het moment moment van betrekken verandert, maar ook de rol die de verschillende betrokkenen hierin spelen. Hierover in een volgende blog meer.

Over de auteur: Anke Siegers is organisatiepsycholoog en groepsconflictbemiddelaar. Anke houdt zich bezig met het inrichten van een maatschappij waarin samensturing met alle partijen gebruikelijk is. In diverse rollen adviseert en begeleidt ze hierin overheden, organisaties en professionals.

Eerder schreef Anke voor de Koepel de blog 'Wie beslist dat?'

Wilt u ondertussen meer weten van de Nieuwe Route? Kijk dan op www.denieuweroute.com en op www.datishelder.com