Vereniging van adviesraden die de lokale overheid adviseren vanuit het inwonersperspectief

Financieel misbruik van ouderen en mensen met een licht verstandelijke beperking

Toen mijn moeder in 2016 overleed, was dat ten gevolge van een al jaren voortslepende Alzheimer. Vooral de laatste jaren was duidelijk merkbaar dat ze dingen niet goed meer overzag. De eerste tekenen waren er al veel eerder. Ze verloor haar evenwicht op de fiets en brak haar pols. Ze kon zich – ook in haar eigen woonplaats – steeds moelijker oriënteren. Haar pincode was ze op een gegeven moment vergeten en afrekenen of pinnen ging ook niet meer. Gelukkig dat we van haar geestelijke en lichamelijke achteruitgang nooit misbruik hebben gemaakt. Het was immers zo gemakkelijk geweest. In het begin kregen mijn oudste broer en ik haar pincode om boodschappen te doen. Later deed mijn oudste broer het volledige financiële beheer.

 

Door Annette van Delft en Nico van Oostenmaandag 20 mei 2019

Dreigend financieel misbruik

Helaas gaat het soms ook anders. Bijvoorbeeld bij deze casus: Een gezin waarvan de moeder op leeftijd is en in een verpleeghuis woont en geestelijk langzaam achteruit gaat heeft vier kinderen, drie broers en een zus. Een broer en een zus zijn al jarenlang trouwe en betrouwbare mantelzorgers. De broer komt te overlijden, waardoor de zus er alleen voor komt te staan. De twee andere broers grijpen hun kans. Ze proberen via de kantonrechter de moeder wils- en handelingsonbekwaam te verklaren en het financiële beheer (bewindvoering) in handen te krijgen. Moeder begrijpt er helemaal niets van. De kantonrechter wijst het verzoek van de broers van de hand. Hij stelt echter wel voor dat er mediation op gang komt. Het eerste mediationgesprek tussen zus en broers loopt echter op niets uit. De zus is ten einde raad.

Factoren van kwetsbaarheid

Vooral kwetsbare mensen lopen risico op financieel misbruik. Onder hen zijn ouderen (die geestelijk en/of lichamelijk achteruitgaan) en mensen met een licht verstandelijke beperking (LVB) zeer waarschijnlijk oververtegenwoordigd. De kwetsbaarheid van deze twee groepen zit ‘m in fysieke beperkingen (slecht zien, weinig mobiliteit), sociale beperkingen (klein sociaal netwerk, weinig contacten), psychische problemen (rouw, depressie) en laagbegaafd- en laaggeletterdheid. Ook doordat ouderen worden gestimuleerd langer zelfstandig te blijven wonen, neemt hun kwetsbaarheid toe en het risico op financieel misbruik ook.

Plegers

De meest recente onderzoeken naar ouderenmishandeling laten zien dat financieel misbruik het meest voorkomt: naar schatting één op de 20 ouderen (5%) heeft na het 65e levensjaar ooit te maken gehad met mishandeling, waarbij financiële uitbuiting met 3% het meest vaak wordt gerapporteerd.   De plegers zijn het vaakst afkomstig uit huiselijke kring, maar helaas maken ook vrijwilligers en professionals zich er schuldig aan. Sommige plegers realiseren zich niet waar ze mee bezig zijn, anderen vergoelijken hun daden met het argument dat zij er iets voor doen of maken doelbewust misbruik van de kwetsbaarheid van het slachtoffer.

Campagne en voorlichtingsmaterialen

Binnenkort start de overheid een campagne tegen ouderenmishandeling. Ook wordt er een zogenaamde ‘Grijze Box’ beschikbaar gesteld aan professionals en vrijwilligers die voorlichtingsmaterialen bevat over financieel misbruik van ouderen. Voor wie meer over dit onderwerp wil weten kan kijken op de site www.huiselijkgeweld.nl, waar een serie factsheets staat over diverse vormen van huiselijk geweld, waaronder financieel misbruik en op www.aanpak-ouderenmishandeling.nl. Het ministerie van VWS heeft vorig jaar een nieuwe beleidsnota uitgebracht onder de titel Geweld Hoort Nergens Thuis. In deze nota is aandacht voor ouderen. In veel gemeenten zijn al lokale allianties gevormd en actief tegen financieel misbruik. Gemeenten die nog niet beschikken over zo’n lokale alliantie zouden kunnen kijken op deze site hoe een dergelijk samenwerkingsverband op te zetten en wat werkzame elementen zijn.

Over de auteurs: Nico van Oosten is senior adviseur Aanpak huiselijk en seksueel geweld bij Movisie

(Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Annette van Delft, senior adviseur Sociale Veiligheid bij Movisie: A.vanDelft@movisie.nl)