Je zorg regelen met een pgb, het klinkt zo makkelijk. Maar het is van belang dat het je eigen bewuste keuze is, want het pgb moet bij je passen en je moet ’pgb-vaardig’ zijn. Dat wil zeggen dat je om moet kunnen gaan met alle rechten en plichten die daarbij horen. Per Saldo is van mening dat het pgb een gelijkwaardige keuze moet zijn naast Zorg in natura. Steeds meer gemeenten wijzen op algemene voorzieningen, als antwoord op een hulpvraag. Dat kan soms helpen, maar het mag geen vervanging zijn van een maatwerkvoorziening.
Weloverwogen keuze
Ook is het belangrijk dat zowel de (aanstaande) budgethouders als de medewerkers van de gemeenten goed geïnformeerd zijn over het pgb. Budgethouders moeten vooraf voldoende kennis hebben om een weloverwogen keuze te kunnen maken. Medewerkers van gemeenten moeten dan ook goed toegerust zijn, zodat mensen echt de zorg of ondersteuning krijgen die aansluit bij zowel de persoon zelf als de hulpvraag. In de praktijk komt het voor dat (toekomstige) budgethouders niet geïnformeerd worden over de mogelijkheid van het pgb. Ook komt het voor dat een pgb zonder duidelijke reden wordt afgewezen of bij een herindicatie niet opnieuw wordt verstrekt, terwijl de hulpvraag hetzelfde is gebleven. En soms komt het tegenovergestelde voor, dat mensen het pgb opgelegd krijgen, omdat er onvoldoende passende zorg is ingekocht of omdat er wachtlijsten zijn bij gecontracteerde zorgaanbieders. Dan is er zeker geen sprake van een bewuste keuze.
Realistische pgb-tarieven
Om echt keuzevrijheid te houden voor budgethouders is een toereikend pgb-tarief belangrijk. Een tarief, waarmee je je werknemers voldoende kunt betalen. Deze tarieven worden helaas al jaren te laag geïndexeerd. Daardoor hebben budgethouders moeite om zorgverleners te vinden die voor de huidige tarieven willen werken. Hoe gemeenten de tarieven berekenen loopt flink uiteen. Om hierbij tot een meer uniforme werkwijze te komen, heeft Per Saldo samen met de VNG en het Ministerie van VWS een praktische handreiking ‘toereikende pgb-tarieven’ ontwikkeld.
Door de afschaffing van de Regeling dienstverlening aan huis (Rdah), moeten budgethouders die een dienstverband hebben met hun zorgverleners van minder dan 3 dagen per week, vanaf 2026 ook werkgeverslasten betalen. Het is daarom belangrijk dat gemeenten deze kosten meenemen in het tarief, zodat budgethouders hun zorgverleners een eerlijk loon kunnen betalen. De overheid geeft de gemeenten hier ook extra budget voor. Wij hopen dat gemeenten dit ook daadwerkelijk hiervoor gaan inzetten.
Resultaatgericht beschikken werkt niet
Een andere drempel is het zogenaamde resultaatgericht beschikken. Daarbij worden door gemeenten geen uren toegekend, maar alleen algemene resultaten zoals: ‘een schoon huis’ of ‘meer zelfredzaamheid’. Dit werkt niet, omdat het veel te vaag is en niet is afgestemd op de persoonlijke zorgvraag. Zonder urenindicatie is het voor cliënten onduidelijk hoeveel zorg zij precies krijgen. De Centrale Raad van Beroep (CRvB) heeft in 2018 al bepaald dat gemeenten in een beschikking duidelijk moeten aangeven hoeveel uren iemand krijgt, bijvoorbeeld ‘twee uur begeleiding per week’.
Beschikkingsvrij indiceren
Naast het resultaatgericht beschikken komt het voor dat in sommige gemeenten helemaal geen beschikking meer wordt afgegeven, of alleen als iemand er zelf om vraagt. Dat heet beschikkingsarm of beschikkingsvrij indiceren. Maar juist een beschikking is belangrijk voor de rechtsbescherming van inwoners. Alleen met een beschikking kun je bezwaar maken als de toegekende hulp niet past bij jouw situatie.
Als onderzoek ontbreekt, gaat het mis
Voordat een gemeente besluit welke hulp iemand krijgt, moet er zorgvuldig onderzoek worden gedaan naar de persoonlijke situatie. Als dat niet gebeurt, kunnen de gevolgen groot zijn. Dan krijgen mensen bijvoorbeeld niet (meer) de zorg die ze nodig hebben. Problemen kunnen verergeren, waardoor iemand bijvoorbeeld zijn (vrijwilligers)werk niet meer kan doen. En mensen kunnen zich isoleren of zorg gaan mijden, omdat de geboden hulp niet past. Gemeenten maken zo uiteindelijk meer kosten, doordat de situatie van mensen verslechtert.
Conclusie:
Het pgb is een krachtig instrument voor eigen regie, voor wie dit kan en wil. Maar dan moeten gemeenten het wel mogelijk maken, met zo weinig mogelijk drempels. Dat vraagt om een duidelijk uniform beleid, toereikende tarieven, goed opgeleide medewerkers, betere samenwerking onderling en het duidelijk informeren van inwoners over de mogelijkheden van zowel Zorg in natura als het pgb. Per Saldo ondersteunt en adviseert daar graag bij.
Over de auteur: Hadewych Cliteur is directeur-bestuurder bij Per Saldo
