Opschalen van preventie
Moeten we dan om deze reden de psychische zorg in de GGZ maar gaan opschalen, zodat deze een ‘tsunami van aankomende psychische stoornissen’ kan opvangen, zoals we in veel Nederlandse media lazen het afgelopen jaar? Nee. Ten eerste niet, omdat we in het algemeen veerkrachtiger zijn dan we denken. Volgens het CBS bijvoorbeeld zijn we mentaal gezien ongeveer net zo gezond gebleven als voorgaande jaren. En ten tweede niet, omdat een psychische klacht nog geen psychische stoornis is, en we vooral wél de zorgen van burgers en hun ondersteuningsbehoefte serieus moeten nemen. Want hiermee kunnen we voorkomen dat die klachten uitmonden in serieuze stoornissen. Daarom is meer aandacht nodig voor kennis en vaardigheden over mentale gezondheid op scholen, in wijken en op de werkvloer, zodat minder mensen in de GGZ terechtkomen. Dit betekent dus: mentale gezondheidsbevordering en preventie opschalen!
Mental Health in All Policies
Deze opschaling ligt voor een groot deel in beleidsdomeinen buiten de gezondheidszorg. We hoeven hier geen nieuwe wielen voor uit te vinden gelukkig, want dit idee bestaat al veel langer onder de noemer ‘Mental Health in All Policies’
, analoog aan ‘Health in All Policies’: net als onze fysieke gezondheid vergt de mentale gezondheid niet enkel een aanpak met individuele interventies, maar ook, en vooral, met collectieve oplossingen en aanpassingen in de leefomgeving. Professionals in het sociaal domein onderkennen als geen ander het belang hiervan, maar krijgen niet altijd de kans hiernaar te handelen. We geven een paar voorbeelden die (nog) meer aandacht verdienen:
- Richt prettige plekken in de openbare ruimte in voor ontmoeting en meer betrokkenheid van burgers, bijvoorbeeld door middel van buurttuinen.
- Doorbreek de negatieve spiraal van armoede en mentale problematiek door te investeren in bestaanszekerheid van inwoners. Op twee manieren kan ingegrepen worden: 1) financiële ondersteuning en zekerheid kan mentale problemen terugdringen en 2) interventies gericht op het verbeteren van mentaal welbevinden kunnen financiële problemen terugdringen.
- Zorg voor sterke lijnen en goede afstemming tussen de eerstelijnszorg/huisartsenpraktijken en het sociaal domein. Bijvoorbeeld met de schuldhulpverlening, en met hulp van Welzijn op recept.
- Investeer in zingeving voor alle mensen in een achterstandspositie of met een psychische of lichamelijke kwetsbaarheid: zorg voor zinvolle tijdbesteding of passend betaald of vrijwillig werk, bijvoorbeeld met hulp van Individual Placement and Support. Mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt die willen gaan werken, leren hun sterke kanten te ontwikkelen binnen hun mogelijkheden en zich te ontplooien naar een eigen doel en missie.
- Zorg voor een positief en ondersteunend klimaat in de wijk of gemeente ten aanzien van mensen met een psychische kwetsbaarheid. Kijk voor tips op Samen sterk zonder stigma en Mental Health First Aid.
- Investeer in een goede pedagogische basis voor alle jeugdigen: versterk de samenwerking tussen scholen, JGZ, wijkteams en de jeugdzorg en ga voor effectieve jeugdinterventies. ‘It takes a village to support mental health’.
Over de auteur: Linda Bolier, Laura Shields-Zeeman, Els Bransen zijn van Trimbos Instituut.
