Dakloosheid gaat over het ontbreken van volwaardige huisvesting. Een thuis dat beschermt tegen kou of warmte en met basisvoorzieningen zoals sanitair. Een thuis met privacy, waar je vrienden kan ontvangen en van waaruit je een leven kunt opbouwen. En een thuis met woonzekerheid van een rechtsgeldig huurcontract, dat onder meer beschermt tegen huisuitzetting en het ongevraagd betreden van de woning door derden. Dak- en thuisloosheid is dus meer dan het ontbreken van een dak boven je hoofd. Dat maakt dat er verschillende leefsituaties van dakloosheid bestaan, waaronder verblijf in de maatschappelijke opvang, verblijf bij vrienden, familie of derden en noodgedwongen verblijf in een caravan of auto.
Huidige statistieken
In de huidige statistieken komen voornamelijk mensen voor die op straat en in de noodopvang verblijven. Volgens de laatste schatting (CBS) waren er in 2021 32.000 mensen dakloos. Maar het zicht op het werkelijke aantal dakloze mensen ontbreekt. Dat komt in de eerste plaats omdat bijvoorbeeld kinderen, vijfenzestigplussers en mensen zonder verblijfspapieren niet worden meegeteld. Daarnaast is de verwachting dat het aantal jongeren en vrouwen wordt onderschat. Zij melden zich vaak later voor hulp en verblijven langer in het eigen netwerk. Het gebeurt ook dat ze worden uitgesloten van hulp op basis van veronderstelde zelfredzaamheid en daarom buiten beeld blijven.
Breder kijken
Door breder te kijken naar dakloosheid, ga je zien dat dakloze mensen divers zijn. Jong en oud, gezinnen en alleenstaande ouders, hier geboren of vanwege werk of andere redenen hier gekomen. Op het moment dat je niet de luxe hebt om terug te vallen op spaargeld of een sterk sociaal netwerk, is er niet veel pech nodig om dakloos te raken.
Hoewel de leefsituaties en de mensen zelf divers zijn, is er één overeenkomst: het missen van een thuis. En dit gebrek valt niet te bagatelliseren: de impact van het niet weten waar je morgen of volgende maand slaapt is groot. Studeren, werken, met vrienden afspreken; het is eigenlijk niet vol te houden als je de basis van een eigen woonplek mist. Onveiligheid, trauma en het ontstaan of verergeren van lichamelijke en psychische klachten zijn het gevolg. Dat maakt dat naast het zorgen voor de zekerheid van een woonplek er voor veel mensen enige tot intensieve ondersteuning nodig is.
Feitelijke leefsituaties
Om beter zicht te krijgen op de aard en omvang van dakloosheid in Nederland zijn Hogeschool Utrecht en Kansfonds gestart met de ETHOS telling. Belangrijk en vernieuwend aan deze definitie is dat deze uitgaat van feitelijke leefsituaties en dat niemand van de telling wordt uitgesloten op basis van leeftijd, verblijfsstatus of het wel of niet aanspraak kunnen maken op ondersteuning. Dit werkelijke zicht is volgens ons cruciaal om effectief beleid te kunnen maken gericht op het voorkomen en uitbannen van dakloosheid.
Over de ETHOS telling
In mei 2022 is de ETHOS telling uitgevoerd in de regio Noordoost-Brabant. In samenwerking met vele organisaties zijn dakloze mensen in kaart gebracht, niet alleen in de grote steden ’s-Hertogenbosch en Oss maar in de hele regio. Dat doen we aan de hand van de ETHOS-Light definitie van dakloosheid, waarin alle leefsituaties van dakloosheid worden meegenomen. De resultaten van de telling worden 5 oktober 2023 bekend gemaakt.
Volgend jaar starten er nieuwe tellingen in meerdere regio’s in Nederland. Daarbij willen we graag ook adviesraden in het sociaal domein betrekken als partner en telorganisatie. Juist door de samenwerking met organisaties van onderop kunnen we zicht krijgen op dakloze mensen die anders vaak verborgen verblijven.
Wilt u meer weten of meedoen aan de telling? Dit filmpje geeft een verhelderende uitleg. Verder vindt u meer informatie bij: www.kansfonds.nl/telling. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Willem van Sermondt: w.vansermondt@kansfonds.nl.
Over de auteurs: Willem van Sermondt is programmaleider bij het Kansfonds en Dorieke Wewerinke is werkzaam als projectleider en onderzoeker binnen het lectoraat Wonen en Welzijn van de Hogeschool Utrecht.
