Vereniging van adviesraden die de lokale overheid adviseren vanuit het inwonersperspectief

Hoe krijg je een diverse groep inwoners aan tafel?

Gemeenten vinden het belangrijk om een zo’n divers mogelijke groep inwoners te bereiken en te betrekken bij het vormgeven en uitvoeren van beleid. En toch komen vooral de usual suspects naar de informatie- en inspraakavonden. Dat is goed te verklaren vanuit de piramide van betrokkenheid van Rosenblatt. Deze piramide laat zien dat de meeste inwoners het minst betrokken zijn bij wat er speelt in hun eigen leefomgeving, en de minste inwoners de meeste betrokkenheid tonen. 

 

Door Dr. Debra Trampemaandag 30 november 2020

Segmentatie van inwoners

Toch is het in veel gevallen wenselijk (of verplicht, met de inwerkingtreding van de Omgevingswet in 2021) om een breder scala aan inwoners om tafel te krijgen. Een belangrijk uitgangspunt daarbij is dat de ene inwoner de andere niet is. In 2001 concludeerde de Commissie Wallage al dat er een verscheidenheid aan ‘burgerschapsstijlen’ bestaat, en dat inzicht in die verscheidenheid belangrijk is om als gemeente of andere (semi-)overheid – ook in de toekomst – aansluiting te blijven vinden bij alle inwoners (en niet alleen de usual suspects waarmee je toch al in gesprek bent). Er zijn verschillende segmentatiemodellen beschikbaar die op basis van data inwoners groeperen en zo inzicht geven in de verschillende ‘burgerschapsstijlen’ van Nederlanders. Het Verwey-Jonker Instituut zette er een aantal op een rijtje. Motivaction heeft op basis van hun Mentality-model (gebaseerd op waarden en leefstijlen) vier burgerschapsstijlen ontwikkeld. Participatie wordt in dit model bepaald door de mate waarin inwoners politiek zelfvertrouwen hebben, en de mate waarin zij zelf het gevoel hebben competent genoeg te zijn om deel te nemen. Het BSR-model van MarketRespons daarentegen, verdeelt inwoners in vier groepen op basis van twee aspecten van leefstijl. De eerste richt zich op het onderscheid tussen groepsgerichte inwoners tegenover meer op het individu gerichte inwoners. Het tweede bepalende aspect maakt onderscheid tussen introverte en extraverte inwoners. Het uitgangspunt van het derde model, het Citisensmodel met 8 betrokkenheidsprofielen, is dat betrokkenheid veel minder bepaald wordt door sociaal-demografische kenmerken, en veel meer door de mate waarin inwoners vertrouwen hebben in de gemeente (en niet zozeer in zichzelf, waarop de focus ligt in het Mentality-model) en in hoeverre zij betrokken zijn bij de eigen leefomgeving. Ze hebben alle 8 hun eigen unieke antwoord op de vraag vanuit de gemeente “Doe je mee?” Door een koppeling met CBS-postcodes kan voor iedere gemeente, wijk of buurt inzichtelijk gemaakt worden welk betrokkenheidsprofiel er woont.

Twee betrokkenheidsprofielen die veel van elkaar verschillen zijn Honkvaste Buurtbewoners (oranje) en Zelfbewuste Aanpakkers (magenta). Honkvaste Buurtbewoners hebben weinig vertrouwen in de overheid, en ook hun betrokkenheid bij de eigen leefomgeving is laag. Hun antwoord op de vraag vanuit de gemeente ‘Doe je mee’ is dan ook: ‘Het is wat het is’. Zelfbewuste Aanpakkers daarentegen zijn sterk betrokken bij hun eigen leefomgeving vergeleken met de andere profielen. Zij hebben een gemiddeld vertrouwen in de overheid, maar vinden wel dat de overheid te traag handelt. Dit vindt zijn weerslag in hun antwoord ‘Wij doen het zelf’. Dit is de groep die al een voedselbank heeft opgericht voordat de gemeente een verkennend onderzoek heeft afgerond naar de haalbaarheid van zo’n initiatief. 

In het sociale domein onderscheiden de profielen zich van elkaar in hun betrokkenheid bij onderwerpen als armoede en eenzaamheid.

Van segmentatie naar communicatie en participatie

De betrokkenheidsprofielen geven niet alleen inzicht in de mate van betrokkenheid bij onderwerpen als armoede en eenzaamheid. Ze bieden daarnaast ook handvatten voor een gedifferentieerde participatie- en communicatiestrategie, omdat bekend is op welke manier de verschillende profielen het best benaderd kunnen worden. Denk bijvoorbeeld aan de kanalen waarop de verschillende typen inwoners het best te bereiken zijn (direct contact, digitaal contact, huis-aan-huis-krant, sociale media, etc.). Maar welke communicatiestijl aanspreekt, verschilt ook per profiel. In Gemeente Overbetuwe – waar vooral Zelfbewuste Aanpakkers, Gevestigde Beïnvloeders en Geïnformeerde Gezinsdrukte wonen – hebben we op basis van de betrokkenheidsprofielen een succesvolle gedifferentieerde participatieaanpak voor de uitvoering van het nieuwe speeltuinenbeleid ontwikkeld. Dit illustreert dat het alleen lukt om een breed scala aan inwoners om tafel krijgen met een gedifferentieerde participatie- en communicatiestrategie. Denken vanuit de doelgroep is allang niet meer iets dat alleen in de commerciële wereld thuis hoort. 

Over de auteur: Dr. Debra Trampe is Associate Lector Customer Insights, Hogeschool van Arnhem en Nijmegen