Recentelijk werkte ik met collega’s aan een project waarin we een gedragssysteemkaart (behavioural systems map) inzetten bij bewonerscommunity in een wijk in Rotterdam. We wilden samen met gemeentemedewerkers en bewoners in kaart brengen wat goed werkt in de samenwerking en waar knelpunten zitten. Een uitdaging, maar ook een leerzame ervaring.
Open gesprekken
Een belangrijke les was het belang van écht open gesprekken. Onze eerste vraag was gericht op het gemeentelijke doel: “Hoe leidt deelname aan deze community tot duurzaam gedrag?” Verrassend genoeg was dat voor deelnemers niet het voornaamste. Voor hen ging het vooral om het delen van eten, verhalen en het gevoel van samenhorigheid. Dit bleek indirect ook duurzaam gedrag te stimuleren, maar dat was niet hun motivatie.
Wat raakt mensen écht?
Wat kunnen we hieruit leren? Begin bij wat mensen écht raakt. Stel vragen als: “Waarom bent u onderdeel van deze community?” en ga dan pas over naar thema’s als duurzaamheid. Zo ontdekt u het bredere verhaal en misschien wel onverwachte overeenkomsten.
Werk met sleutelfiguren
Een andere tip is werken met sleutelpersonen en de omgeving van de doelgroep. Wij spraken personen die dicht bij de bewoners stonden en namen deel aan een activiteit zonder een strikt doel — gewoon om te voelen hoe het is. We leerden dat een zakelijke setting en vakjargon deelnemers vaak afremmen. Daarom planden we onze bijeenkomst in een wijkhub en herformuleerden onze vragen, bijvoorbeeld van “Hoe leidt deelname tot duurzaam gedrag?” naar “Wat geeft deze community energie?” en “Hoe hangt dat samen met eten?”
Continuïteit en terugkoppeling
Tot slot een belangrijk punt: continuïteit en terugkoppeling. Onderzoeks- en participatiemoeheid krijgen in Nederland steeds meer aandacht (HvA, Regioplan, Nationale Ombudsman). Mensen geven hun tijd en verhaal, en verdienen waardering en feedback. Laat zien wat er met hun input gebeurt, anders haken ze op termijn af.
Mijn oproep aan u, als leden van adviesraden: wees nieuwsgierig, durf uzelf te laten zien en ga in gesprek, ook met mensen buiten uw bubbel. Hoe zorgt u ervoor dat verschillende stemmen gehoord worden in uw werk? Ik ben benieuwd naar uw ervaringen, ideeën en drempels die je hierbij tegenkomt!
Over de auteur: Evita Goossens is gedragswetenschapper bij de Behavioural Insights Group Rotterdam, een impact centrum van de Erasmus Universiteit Rotterdam met als doel om wetenschappelijke gedragskennis in te zetten voor positieve maatschappelijke impact. Evita heeft een achtergrond in de neuropsychologie en meegewerkt aan onderzoeksprojecten met diverse doelgroepen zoals mensen met psychotische aandoeningen en mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt, maar ook jongeren, wijkbewoners en overheidsmedewerkers.
Bronnen:
McPherson, M., Smith-Lovin, L., & Cook, J. M. (2001). Birds of a feather: Homophily in social networks. Annual Review of Sociology, 27, 415–444. https://doi.org/10.1146/annurev.soc.27.1.415
Participatiemoe(d) – Hogeschool van Amsterdam (2021) PARTICIPATIEMOE_D_.pdf,
Cliëntenparticipatie: een vervelende verplichting of de moeite waard? – Regioplan (2023) Cliëntenparticipatie: een vervelende verplichting of de moeite waard? | Rapport | Rijksoverheid.nl
Participatie vanaf de zijlijn – Nationale Ombudsman en Kinderombudsman (2024) Participatie vanaf de zijlijn | Nationale ombudsman
