Negatieve besluiten over de Participatiewet leiden in de meeste gemeenten tot veel bezwaarschriften. Het behandelen van bezwaarschriften is niet alleen tijdrovend en kostbaar, een bezwaar is ook een teken van wantrouwen.[1] Om kostbare tijd te besparen en bij te dragen aan het vertrouwen in de overheid is het zaak om bezwaarschriften waar mogelijk te voorkomen. Gelukkig blijkt uit mijn onderzoek dat dit mogelijk is.[2]
Welbeschouwd betekent een gegrond bezwaar dat er iets fout is gegaan (en veel fouten zijn te voorkomen) maar een ongegrond bezwaar betekent óók dat er iets niet goed is gegaan (en dat heeft in veel gevallen te maken met het taalgebruik en de communicatie). Ook ongegronde bezwaren kunnen in veel gevallen voorkomen worden.
Uit mijn onderzoek komt naar voren dat de beste strategie voor het voorkomen van gegronde bezwaren is om zorgvuldig onderzoek te doen en besluiten in begrijpelijke taal op te stellen, en voor het voorkomen van ongegronde (en niet-ontvankelijke) bezwaren om de inwoner zorgvuldig te betrekken bij de voorbereiding van het besluit. Als de inwoner begrijpt waarom het negatieve besluit genomen moest worden, zal hij het (veel) vaker accepteren.
Uit mijn onderzoek blijkt dat ruim 65% van de bezwaarmakers vermoedt dat er een fout was gemaakt: dat hun persoonlijke omstandigheden niet goed werden beoordeeld (geen maatwerk) of dat een berekening niet klopte.[3]Opmerkelijk is dat de uitvoerende consulenten een heel ander beeld van de drijfveren voor de bezwaarschriften hadden. Bij 60% van de bezwaren dachten zij dat de indiener het besluit niet goed had begrepen en bij een kleine 40% dat de bezwaarmaker meende dat er een fout was gemaakt. Bij slechts 3% van de bezwaren dachten zij dat het punt was dat er onvoldoende naar de persoonlijke situatie was gekeken.
Bezwaarschriften voorkomen komt kortgezegd neer op ‘zeggen wat je doet en doen wat je zegt’. Rekening houden met de veelvoorkomende vrees dat besluiten niet zorgvuldig worden voorbereid, en dus: zorgen voor persoonlijk contact en heldere communicatie in de voorbereidingsfase en een besluit in begrijpelijke taal, zullen tot (veel) minder bezwaarschriften leiden!
Over de auteur: Rita Bakker werkt als senior jurist in het sociaal domein via MRM. Zij heeft de training Voorkomen van bezwaarschriften - MRM en Maatwerktraining participatiewet - MRM voor gemeenten ontwikkeld.
[1] D. Allewijn, Tussen partijen is in geschil…De bestuursrechter als geschilbeslechter (diss. Leiden), Den
Haag: SDU uitgevers 2011, p. 147 – 149.
[2] RA Bakker, Het voorkomen van bezwaarschriften bij de sociale dienst, Scriptie Juridische bestuurskunde, Rijksuniversiteit Groningen, 2023.
[3] Zo’n 20% van de bezwaren heeft betrekking op miscommunicatie en het niet goed begrijpen van het besluit. Bij de overige 15% gaat het om een fundamenteel meningsverschil (welles-nietes).