Vereniging van adviesraden die de lokale overheid adviseren vanuit het inwonersperspectief

Wederkerigheid in vrijwilligers relaties: Vraag ook eens om een wederdienst!

De roep om vrijwilligers is groot. Ten eerste vanwege het groeiend aantal kwetsbare groepen in de samenleving, ten tweede vanwege de grote personeelstekorten in het domein van zorg en welzijn. Er zijn 1,4 miljoen vrijwilligersactief in het domein van zorg en ondersteuning, en er is goed nieuws: recent onderzoek laat zien dat het aandeel vrijwilligers onder ouderen toeneemt, en in het bijzonder zelfs onder de groep 70-80-jarigen die steeds langer in een goede gezondheid verkeert! Maar het blijkt dat deze ouderen zich vooral inzetten voor organisaties buiten het sociale domein, in sportclubs of wandelgroepen bijvoorbeeld. Binnen het sociale domein wordt het steeds lastiger om vrijwilligers te vinden en te binden. Er zijn twee opties om het aantal vrijwillgers in zorg en ondersteuning te vergroten, beide gebaseerd op het idee van wederkerigheid - de vrijwilliger krijgt voor zijn of haar inzet ook iets retour, naast het gegeven dat men iets goeds doet voor de medemens.  

Door Marjolein Broese van Groenouwoensdag 24 maart 2021

Een eerste optie is de 'betaalde vrijwilliger'. Er zijn steeds meer organisaties in de particuliere markt, waar vrijwilligers tegen een relatief lage vergoeding praktische hulp en ondersteuning bieden. Voorbeelden zijn Saaraanhuis, SeniorService, Seniorstudent en de Mantelaar. Blijkbaar is voor deze vrijwilligers, naast het goed doen voor anderen, de financiële tegemoetkoming en/of het opdoen van relevante werkervaring ook een welkome motivatie. 

De tweede optie is de 'geleide vrijwilliger', die in het kader van reïntegratie of opleiding hulp en ondersteuning biedt aan kwetsbare burgers. Vaak zijn deze vrijwilligers zelf ook kwetsbaar en hebben zelf ook baat bij praktische of sociale ondersteuning van degene die ze helpen. WijkLeerbedrijf Calibris neemt dit als haar uitgangspunt bij het plaatsen van mbo-leerlingen bij burgers. OnderzoekOpen dit document met ReadSpeaker docReader naar hun methode heeft laten zien dat de reciprociteit in vrijwillige inzet bijdraagt aan het welbevinden van zowel de vrijwilligers als de wijkbewoner. Wederkerigheid maakte de sociale relatie voor beiden even belangrijk. 

Iemand betalen voor de hulp of iets terug kunnen doen voor de ander, maakt dat je als hulpontvanger niet enkel als afhankelijk wordt gezien. Je bent mede bepalend voor hoe de relatie vorm wordt gegeven. Het vraagt natuurlijk wel wat van de cognitieve vermogens van de hulpontvanger en niet iedereen kan een financiële bijdrage geven. Maar iedereen heeft of kan wel iets dat het contact ook interessant maakt voor de ander, ook bij degenen die al een financiële bijdrage geven. Bijvoorbeeld bepaalde recepten delen, schaakles geven, of mooie verhalen vertellen. Iets terug doen voor de ander vergroot de sociale band en daarmee de kans dat de vrijwilligersrelatie langer blijf bestaan.

Laten we bij het matchen van een vrijwilliger aan een kwetsbare burger dus eens wat vaker vragen: En? Wat kunt u betekenen voor deze vrijwilliger? 

Over de auteur: Marjolein Broese van Groenou is hoogleraar Informele Zorg aan de Vrije Universiteit.