Vereniging van adviesraden die de lokale overheid adviseren vanuit het inwonersperspectief

Iedereen aan boord? - Hoe we de energietransitie ook écht voor iedereen betaalbaar kunnen houden

Om de klimaatdoelen te bereiken zijn de komende dertig jaar grote aanpassingen nodig van de gebouwde omgeving: Als het gaat om aanpassingen aan woningen wordt ook een flinke inzet van burgers verwacht. Huishoudens zullen moeten investeren in hun woning om deze duurzamer te maken. Maar niet alle huishoudens zijn even actief betrokken. Want wat als je niets hebt met duurzaamheid en niet veranderingsbereid bent? Of wat als je geen geld hebt om te investeren in je woning? In dat laatste geval ligt energiearmoede op de loer, oftewel: de energierekening is eigenlijk te hoog voor het inkomen.

 

Door Susanne Agterbosch en Madelon van Durendinsdag 10 september 2019

Wat is energiearmoede?

In Nederland heeft 10% van de huishoudens een te hoge energierekening ten opzichte van hun inkomen. Zij hebben moeite met het betalen van hun energierekening. Voor deze mensen wordt het door een combinatie van factoren zoals een laag inkomen (en dus weinig bestedingsruimte), hoge energieprijzen en een slecht geïsoleerde woning met verouderde apparatuur, steeds moeilijker om gebruik te maken van betaalbare, betrouwbare en veilige energiediensten. Dat noemen we energiearmoede en het treft zowel particuliere huizenbezitters als huurders van (sociale) huurwoningen.

Waarom is energiearmoede een probleem? 

Energiearmoede is een probleem op zowel individueel niveau als op samenlevingsniveau. Op individueel niveau kunnen mensen hun energierekening niet meer betalen of hebben hier zorgen over. Wellicht stoppen ze daarom met het verwarmen van hun huis. Vaak hebben ze geen geld om hun huis te onderhouden. Op samenlevingsniveau is energiearmoede een probleem omdat deze mensen wel meebetalen aan de duurzame energietransitie door middel van de opslag op de energiebelasting, maar ze plukken hier niet de vruchten van. Waarbij anderen hun woning kunnen verduurzamen en hier een gezondere en comfortabele woning met een lage energierekening voor terugkrijgen, blijven deze mensen zitten in een niet-verduurzaamde woning terwijl hun energierekening zal gaan stijgen. In het slechtste geval kunnen ze niet meeprofiteren met de kansen die geboden worden door middel van Duurzaamheidsleningen of terugleververgoedingen die zonnepanelen opleveren. Niet mee kunnen doen terwijl je wel meebetaalt aan de kosten van de energietransitie levert bovendien het risico dat het vertrouwen in de politiek en het draagvlak voor de energietransitie (verder) aangetast wordt. Het is dus belangrijk dat de overheid bij het inrichten van de energietransitie oog houdt voor deze groep kwetsbare mensen.

Pilot Energie voor Iedereen

De vier Brabantse gemeenten Bernheze, Breda, ’s-Hertogenbosch en Tilburg zijn samen met Enpuls (een organisatie die zich richt op de versnelling van de energietransitie) en de Provincie Noord-Brabant een pilot gestart om te onderzoeken hoe gemeenten ook hun inwoners met een smalle beurs kunnen betrekken bij de energietransitie. Deze pilot, Energie voor Iedereen (EVI), werkt aan belangrijke kennisvragen rondom energiearmoede. Aan de orde komen zaken als draagvlak, welke huishoudens treft dit in onze gemeente en vooral de vraag ‘hoe komen we bij hen ‘achter de voordeur’’. Een belangrijke randvoorwaarde binnen deze pilot is samenwerking tussen de gemeentelijke domeinen Sociaal en Energie. Vanuit de aanname dat beide kennisvelden elkaar nodig hebben voor het ontwikkelen van oplossingsrichtingen voor dit vraagstuk. Tegelijkertijd leren de eerste ervaringen ons dat dit twee aparte disciplines zijn qua opleiding, functies, cultuur, gedachtegang en budgetten; waardoor samenwerking moeilijk tot stand komt. Het PON monitort de pilot in de vier gemeenten en draagt zorg voor kennisdeling in een Community of Practice waarbinnen de gemeenten ervaringen  uitwisselen.

Over de auteurs: Susanne Agterbosch en Madelon van Duren zijn beide adviseur-onderzoeker bij het PON in Tilburg.