Vereniging van adviesraden die de lokale overheid adviseren vanuit het inwonersperspectief

First place, then train

Mensen met langdurige psychische problemen in de GGZ en Wmo hebben zelden een betaalde baan. Vaak wordt aangenomen dat ze geen betaald werk willen of kunnen. Maar liefst een ruime 80 tot 95 procent zit werkeloos thuis. Een deel van hen vindt dat niet erg en doet liever vrijwilligerswerk, volgt dagbesteding of vult de dag op een andere manier in. Of niet. Het merendeel, vooral de jongeren, wil echter wel degelijk betaald werk. Betaald werk zorgt immers voor zingeving en inkomsten, een sociaal leven en ritme.

Door Diane Roegmaandag 14 februari 2022

Waarom is de werkeloosheid dan zo groot? Gemeenten en UWV bieden mogelijkheden zoals jobcoaching en re-integratietrajecten. Psychische klachten kunnen belemmerend zijn en reden voor een beperkt CV. Maar er zijn meer redenen: behandelaren en begeleiders blijken de kansen te onderschatten en willen vaak wachten tot iemand ‘stabiel’ is. Ook staan werkgevers niet te springen en ervaren cliënten zelfstigma (‘Wie wil mij nou’, ‘Het lukt toch vast weer niet’). De bestaande arbeidstoeleiding en jobcoaching werkt niet. Hierdoor is de slagingskans klein en ontstaat een selffulfilling prophecy.

De afgelopen jaren is er een controversiële aanpak ontwikkeld die uitgaat van: ‘first place, then train’. Geen contra-indicaties; geschikt voor iedereen. Behandelaren en begeleiders in de GGZ en het sociaal domein krijgen bovendien een jobcoach ín het team, om ervoor te zorgen dat werk veel vaker onderwerp van gesprek wordt. Zodra iemand interesse heeft voor een betaalde baan, gaat deze coach samen met de client op zoek naar werk dat uitgaat van iemands interesse en mogelijkheden. Op de reguliere arbeidsmarkt. Het idee hierachter is dat iedereen, psychische klachten of niet, meer motivatie en zingeving ervaart bij activiteiten die bij hem/haar passen. Dat is best logisch. Ik doe zelf ook het liefst dat waar ik blij van word en goed in ben of wil worden. Ik heb bovendien meer geloof in mijzelf als mijn omgeving dat ook heeft en mij stimuleert. Ook als het misgaat. En dat ik dan weer mag opstaan. Ontwikkelingspsychologen noemen dat een growth mindset.

Deze nieuwe aanpak heet Individuele Plaatsing en Steun (IPS) en is wetenschappelijk onderbouwd en bewezen effectief. IPS is bij langdurige psychische klachten tot drie keer effectiever dan andere vormen van jobcoaching. Dit jaar bleek bovendien uit ons onderzoek dat IPS, oorspronkelijk voor behandelteams, ook werkt in de BW/MO. Toch krijgt nog maar een minderheid van de cliënten IPS aangeboden. Als we sociale inclusie werkelijk een kans willen geven, waarom gebruiken we dan niet veel vaker wat werkt? GGZ en BW/MO organisaties die IPS-coaches in huis willen, kunnen bij Phrenos terecht voor trainingen en een lerend netwerk. En nog mooier: de UWV verstrekt subsidie voor de kosten van IPS-trajecten.

Over de auteur: Diana Roeg is programmaleider onderzoek BW/MO bij Kwintes en werkt i.s.m. Tranzo, Tilburg University en brancheorganisatie Valente aan het versterken van de kennis in deze sector.