Vereniging van adviesraden die de lokale overheid adviseren vanuit het inwonersperspectief

Particuliere armoedebestrijding in opmars: aanwinst of blinde vlek?

Particuliere hulp aan mensen met een laag inkomen en schulden is de laatste jaren toegenomen. Kerken, private fondsen en lokale initiatieven geven steun door verstrekking van materiele spullen, financiële noodhulp, sociale activiteiten en persoonlijke begeleiding. Landelijke cijfers van onder andere Stichting Armoedefonds, Knooppunt Kerk en Armoede en Stichting Urgente Noden ondersteunen dit beeld. Welke plek heeft particuliere hulp in de armoedebestrijding binnen uw gemeente?  

Door Keimpe Anemadonderdag 16 mei 2019

Aanvullende werking

Bijstand verlenen is een overheidstaak en kan niet worden overgelaten aan particulier initiatief of liefdadigheid, dat is bij wet geregeld. Dit neemt niet weg dat een voedselbank of privaat fonds wel een ‘aanvullende werking’ mag hebben op de bijstand vanuit de gemeente. Maar wat is deze ‘aanvullende werking’ en hoe ervaren bijvoorbeeld particulieren die steun verlenen dit? Verkennend onderzoek hiernaar door het Fries Sociaal Planbureau (2018) is gepubliceerd in het vaktijdschrift Sociaal BestekOpen dit document met ReadSpeaker docReader. “

Onderzoeksresultaten 

Algemeen beeld is dat de Friese particulieren die wij hebben gesproken veel doen én dit verschillend doen: van financiële noodhulp, huisraad verstrekken, een rondrijdende kledingbus, een luisterend oor bieden, hulp bij administratie tot aan belangenbehartiging. Verder geven de geïnterviewde initiatieven aan blij te zijn iets te kunnen betekenen, maar zij ervaren soms een grijs gebied tussen datgene wat zij doen, wat andere particulieren doen en de ondersteuning vanuit de gemeente. In dit onderzoek geven veel particuliere initiatieven aan zich ook zorgen te maken of ook in de toekomst dezelfde mate van steun valt te geven. Eén terugkerend zorgpunt is de afnemende slagkracht vanwege de vergrijzing onder vrijwilligers. Ook de afhankelijkheid van giften en te weinig tijd voor het verwerven van sponsors en legaten worden als zorgpunten benoemd.

Veranderende ideeën over armoede

De meerwaarde van particuliere hulp bij armoedebestrijding valt niet los te zien van veranderende ideeën over armoede in Nederland. In het publiek debat staat armoede steeds meer in het teken van kansenongelijkheid, bestaansonzekerheid en sociale uitsluiting. De ambities om kinderarmoede terug te dringen is daar een voorbeeld van. Niet alleen inkomensondersteuning, maar een brede integrale aanpak in het (gemeentelijk) armoedebeleid is het veelgehoord devies.

(Niet)materiele ondersteuning

Daar zit echter de crux: bij particulier initiatief denken velen vooral aan materiele ondersteuning. Dit is tastbaar en hier houden particulieren zelf ook steeds meer cijfers over bij. Particulieren doen vaak echter meer; zoals het aanbieden van spreekuur, begeleiding of het organiseren van laagdrempelige ontmoetingsplaatsen. Deze vormen van steun worden, naast de materiele ondersteuning, steeds belangrijker om armoede breder aan te pakken.

Lokaal debat

De beleidsambities om armoede integraal en breed op te pakken plaatst ook de ‘aanvullende werking’ in een ander daglicht. Met de groei aan particuliere hulp bestaat het risico dat (sommige) hulp aan mensen met een laag inkomen en schulden (verder) uit het gezichtsveld van gemeenten raakt. Dit bemoeilijkt het gesprek over waar het gemeentelijk armoedebeleid op in moet spelen. Een lokaal gesprek is belangrijk om dit te ondervangen: Weten alle partijen van elkaar wat zij doen, willen en aan elkaar hebben zoals bijvoorbeeld de gemeente, diaconie, sportclub en voedselbank? Dit is bij uitstek gespreksstof voor het lokale debat binnen uw gemeente.

Over de auteur: Keimpe Anema is onderzoeker bij het Fries Sociaal Planbureau www.fsp.nl | kanema@fsp.nl